We vinden de Parabel van de Barmhartige Samaritaan in het Evangelie volgens Lukas (10:25-37). Hij wordt veel gebruikt door goedbedoelende christenen die vinden dat Europa zich dubbel moet plooien om vluchtelingen op te vangen, zo niet zouden wij in termen van paus Franciscus I leven in ‘een globalisering van de onverschilligheid‘. Maar is dat zo, en kan men de Barmhartige Samaritaan echt voor die kar spannen?
Eerst dit: uiteraard is het positief als men solidariteit met sukkelaars verkondigt of in de praktijk brengt, maar we moeten daarbij onze grenzen kennen. Het allereerste principe dat wordt aangeleerd hij elke EHBO-cursus, is dat de hulpverlener nooit op zulk een manier hulp mag verlenen dat hij zichzelf in gevaar brengt, en dit om evidente redenen: dan wordt hij immers een deel van het probleem in plaats van een deel van de oplossing. Kijken we even hoe de Barmhartige Samaritaan van Lukas daarmee omging (de tekst in zijn geheel is te vinden onderaan dit artikel).
Hij neemt hem wel niet mee naar huis
Het verhaal is bekend, of was dat vroeger toch. Een man reist van Jeruzalem naar Jericho en wordt onderweg door rovers aangevallen, die hem halfdood langs de weg laten liggen. Er komen twee personen van zijn eigen volk voorbij, een priester en een leviet. Die lopen in een boog om hem heen. Dan komt een derde, van een ander, zelfs vijandig volk. Hij buigt zich over de gekwetste, tilt hem op zijn rijdier en brengt hem naar de dichtstbijzijnde herberg. Daar verzorgt hij hem en als hij moet verder reizen, dan geeft hij de waard geld om dat verder te doen, met de belofte bij zijn terugkeer eventueel bovenop komende kosten te vergoeden. Welnu, dat is precies wat Europa doet als het fondsen verzamelt om hulpposten en tentenkampen op te zetten vlakbij conflictgebieden. De paus verlangt van Europa evenwel een open grenzen-beleid waarbij de deur wagenwijd wordt opengezet voor hervestiging. Het is uitgerekend dat wat de Samaritaan niet doet: hij verzorgt de gewonde man in de herberg, maar neemt hem niet mee naar huis. Mogelijk omdat hij dan zijn eigen leven verstoort en dus zondigt tegen het EHBO-principe. Het verhaal is bovendien rijker dan dat. De mensen die de sukkelaar laten liggen, zijn respectievelijk een priester en een leviet (een lagere tempeldienaar). Judeeërs dus met een sacrale functie. Waarom laten zij hem liggen? Omdat zij harteloos zijn? Dat werd vroeger zo geleerd, toen men nog kwaad mocht spreken van de Joden. Sinds de Holocaust is dat uiteraard taboe en probeert men de frequente aanvallen op de Judeeërs in de Evangeliën weg te redeneren. Maar er was een duidelijke reden waarom zij harteloos optraden, en daar hielden ook de katholieke priesters niet van: zij reisden naar Jeruzalem om daar deel te nemen aan de offerdienst en dat konden ze niet meer als zij cultisch niet rein waren. Nu werd men onrein door aanraking met een lijk, en vermits zij gemakshalve aannamen dat de man dood was, gingen ze zelfs niet eens kijken. De Samaritaan had daar geen last van, en deed dat dus wel. Om vast te stellen dat hij niet dood was. Het verhaal is dus niet alleen een voorbeeld van hoe goed het is de armen langs de weg te helpen, maar ook hoe verkeerd het is religieuze vooroordelen en reglementjes te laten primeren op simpele menselijkheid, waar nogal wat pilaarbijters in het verleden niet vies van waren. Dat kan men vandaag de katholieke kerk niet verwijten, zij levert grote inspanningen om vluchtelingen op te vangen en te helpen. Dat kan men ook een aantal islamitische naties niet verwijten, ik denk aan Jordanië, Libanon en zelfs het verguisde Turkije (al is dat mede verantwoordelijk voor de toestand in Syrië en Irak door de verdoken steun aan IS/Daesh via olie-export en wapenimport, en bombardementen op de Koerdische peshmerga’s). Maar sommige islamitische landen, die veel geld investeren in moskeeën in heel de wereld, houden hun solidariteit met de oorlogsslachtoffers op een laag pitje en halen er alleszins weinig hun land in. Zij willen hun land van de Twee Moskeeën ‘zuiver’ houden, zoals de priester en leviet dat voor zichzelf deden, en investeren liever in salafistische propaganda dan in humane hulpverlening.
De internationale prijs van de hypocrisie
Als paus Franciscus dus ergens een aanval op moet doen, dan is het niet op ‘onze’ Europese globalisering van de onverschilligheid, maar op de Saudische particularisering daarvan, of liever, op de Arabische selectiviteit daarin. Terwijl de Arabische zenders blijven beelden verspreiden van dat verschrikkelijke Israël (dat inderdaad veel dingen doet die niet goed te praten zijn), verdoezelen ze de (veel grotere) wreedheden die moslims elkaar aandoen. Het geweld in Irak en Syrië komt zeker niet hoofdzakelijk van Amerikaanse en Europese bommen (zoals Arabische zenders suggereren), maar vooral van eigen zelfmoordterroristen, waarbij sunnieten en shi’iten (maar vooral sunnieten) elkaars moskeeën bestoken. Om nog te zwijgen van de oorlog die ooit woedde, vóór welke interventie dan ook (van 1980 tot 1988) tussen Irak en Iran, en die naar schatting anderhalf miljoen doden heeft gekost. Maar terwijl vandaag elk Palestijns kind wordt beweend (terecht) dat neergeschoten werd omdat het met stenen gooide, zo zijn die anderhalf miljoen begraven doden zo goed als vergeten. Ondertussen stelt de paus een theatraal gebaar door twaalf (12!) vluchtelingen, die sowieso al papieren hadden, mee te nemen naar het Vaticaan. Hij suggereert daarbij dat Europa dat meer moet doen, maar de doodeenvoudige waarheid is: primo dat opvang in de buurlanden goedkoper is (en er dus meer mensen kunnen opgevangen worden). Secundo, dat die de mensen in hun natuurlijke habitat houdt, zodat de culturele misverstanden verminderd worden. Ze tertio snel kunnen terugkeren, en dan aan de wederopbouw werken, met onze hulp. De Belgische vluchtelingen van 1914 trokken meestal niet naar Brazilië, Zuid-Afrika of Indië, maar naar Nederland, Frankrijk of hooguit Engeland. En quarto, dat de regio niet afgeroomd wordt van precies die groepen die er broodnodig zijn, desnoods om dienst te nemen en tegen de terroristen te vechten. Belgische jonge mannen die in Nederland verzeild waren geraakt, deden er vaak alles aan om via Groot-Brittannië aan het IJzerfront te raken. Moeten Syrische jonge mannen daarentegen naar onze kust worden gevoerd om naar meisjes in bikini te kijken? Of in opvangcentra tribale oorlogen uit te vechten met Afghanen? Hoe hypocriet kan je zijn, vraag ik me daarom vaak af. Heel hypocriet blijkbaar.
De auteur Eddy Daniels is oud-hoofdredacteur bij Imediair, oud-journalist bij HLN, ex-Amada, mijnwerker, fabrieksarbeider en opvoeder. Deze opinie vertolkt enkel het standpunt van de schrijver en verscheen eerst op De Bron
Volgens de Willibrorduitgave van de Katholieke Bijbelstichting http://www.willibrordbijbel.nl/?j=lc%2010. [25] Daar kwam een wetgeleerde naar Jezus toe om hem op de proef te stellen. ‘Rabbi,’ zei hij, ‘wat moet ik doen om deel te krijgen aan het eeuwig leven?’ [26] Hij zei tegen hem: ‘Wat staat er in de wet geschreven? Hoe leest u dat?’ [27]Hij gaf ten antwoord: ‘U zult de Heer uw God liefhebben met heel uw hart, met heel uw ziel, met heel uw kracht en met heel uw verstand, en uw naaste als uzelf.’ [28]Hij zei tegen hem: ‘Juist geantwoord! Doe dat en u zult leven.’ [29] Maar hij wilde zich rechtvaardigen en vroeg aan Jezus: ‘Ja maar, wie is mijn naaste?’ [30] Jezus nam weer het woord en zei: ‘Op reis van Jeruzalem naar Jericho viel iemand in handen van rovers. Ze schudden hem uit, mishandelden hem en lieten hem halfdood achter.[31]Toevallig kwam er een priester langs die weg; hij zag hem, maar liep in een boog om hem heen.[32] Ook een Leviet die voorbijkwam en hem zag, liep in een boog om hem heen. [33]Toen kwam er een Samaritaan langs die op reis was; hij zag hem en was ten diepste met hem begaan. [34] Hij ging naar hem toe, goot olie en wijn op zijn wonden en verbond ze. Toen zette hij hem op zijn eigen rijdier en bracht hem naar een herberg, waar hij hem verder verzorgde. [35] De volgende ochtend haalde hij twee denariën tevoorschijn en gaf ze aan de waard. “Zorg voor hem,” zei hij, “en als u nog meer kosten moet maken, zal ik ze u op mijn terugreis vergoeden.” [36]Wie van die drie is naar uw mening de naaste geweest van de man die in handen van de rovers was gevallen?’ [37] Hij zei: ‘Hij die hem barmhartigheid heeft bewezen.’ Jezus zei tegen hem: ‘Doe dan voortaan net als hij.’