Op 12 maart zei Vladimir Poetin tegen een leider van de Krim-Tataren dat de onafhankelijkheidsverklaring van Oekraïne in 1991 “niet voldeed aan de Sovjetprocedure om de structuren van de USSR te verlaten”. Men zou daaruit kunnen afleiden dat de Russische president de ontbinding van de Sovjetunie ongedaan probeert te maken, doch volgens Sylvie Kaufmann van Le Monde is de waarheid complexer dan dat.
Tijdens zijn derde presidentiële campagne omschreef Poetin zijn visie als volgt: “De post-Sovjet fase van de Russische en globale geschiedenis is tot een einde gekomen.”
De twee decennia sinds de val van de Sovjetunie waren voor hem een “herstelfase” die nu “voorbij” is. Het nieuwe Rusland moet nu respect en invloed afdwingen op het wereldtoneel, maar eerst haar autoriteit herwinnen.
Zelfs Poetin beseft dat de Sovjetunie nooit meer terug komt, maar zijn handelingen hebben een herschikking van de geopolitieke machtsbalans in gang gezet die op termijn tot een ‘Nieuwe Wereldorde’ zal leiden. Hoe die eruit zal zien, wordt nu beslist.
Volgende trends worden nu al zichtbaar:
-
De terugkomst van de Verenigde Staten naar Europa. De ‘leiders van de vrije wereld’ lieten Europa geruime tijd een eigen koers varen, maar de crisis in Oekraïne heeft hen terug op de voorgrond van het Europees toneel geplaatst. Zo luidden Amerikaanse F16’s recent het bezoek van vicepresident Joe Biden aan Polen en Litouwen in, beide EU-lidstaten die aan Rusland grenzen en de Amerikaanse hard power met open armen verwelkomen.
-
De verdeeldheid van de EU. De individuele lidstaten hebben elk een totaal uiteenlopende buitenlandse politiek vanwege de energie- en economische interdependentie met Rusland en dat bemoeilijkt het beslissingsproces.
-
Het einde van de Duitse Ostpolik. De pogingen tot dialoog met Poetin zijn totaal mislukt en dat betekent het einde van de toenaderingsstrategie van Angela Merkel en buitenlandminister Frank-Walter Steinmeier tot Rusland.
-
De isolatie van Rusland. Poetin mag zijn wil dan wel met succes hebben doorgedreven, de VN-resolutie over de illegaliteit van het referendum in de Krim toont aan hoe geïsoleerd zijn land nu is: Rusland stelde uiteraard zijn veto, maar niet één van de andere 14 landen steunde Moskou.
-
De Chinese keuze. Bij de stemming over de VN-resolutie onthield China zich. In tegenstelling tot Poetin is president Xi Jinping niet bereid om de economische voordelen van de globalisering op te offeren voor meer overheidsmacht en –prestige. China kiest voor handel en economische macht en respecteert territoriale integriteit uit angst om het huidige systeem te destabiliseren.
-
De aarzeling van de ex-Sovjetrepublieken. De leiders van Kazachstan en andere Sovjetrepublieken steunden de Russische politiek niet zo fanatiek als Poetin wellicht had gehoopt. De reden is natuurlijk dat er ook in hun landen veel etnische Russen wonen.
-
De onmacht en herschikking van globale instellingen. De VN-resolutie werd verworpen door een Russisch veto. De G8 komt in juni samen in Sochi, maar westerse leiders hebben de G7 (zonder Rusland) al gereactiveerd. Ook de OESO verwerpt nu de Russische aanvraag tot lidmaatschap.
-
Het mogelijk einde van de ontwapening. Oekraïne gaf in 1994 haar nucleair Sovjetarsenaal op in ruil voor bescherming van haar territoriale integriteit. Dat deze garantie niet werd gerespecteerd creërt een precedent voor landen die twijfelen of ze hun nucleaire ambities moeten opgeven in ruil voor soortgelijke garanties (Iran bijvoorbeeld).
-
Een nieuw energielandschap. Eenmaal de crisis terug bedaart zullen de Europese landen ongetwijfeld een nieuw energielandschap zonder Gazprom proberen op te bouwen.