“België staat aan de juiste kant van de geschiedenis”. Dat zinnetje, uitgesproken bij de bezegeling van het befaamde Migratiepact in Marrakesh, zindert nog steeds na. In België, omdat het eigenlijk een rechtstreekse aanval was op de N-VA, die impliciet op die manier “aan de foute kant” van de geschiedenis kwam te staan. N-VA-voorzitter Bart De Wever sprak er al talloze keren zijn ergernis over uit.
Maar ook in Europa en de rest van de wereld ging de speech niet onopgemerkt voorbij. Een eerste minister die zelfs bereid is zijn regering en eigen postje op te offeren, omdat hij zijn geloof in internationale akkoorden en multilaterale oplossingen niet wil lossen, het is toch wel ongezien in internationale politieke kringen.
Om maar te zeggen, als Charles Michel (MR), na vijf jaar eerste minister van België te zijn geweest, een campagne nodig had om z’n naamsbekendheid en reputatie nog eens flink te verstevigen, dan was ‘Marrakesh’ de perfecte zet.
Het maakt dat Michel uitstekende kaarten op zak heeft om straks, na de Europese verkiezingen, voor een internationale carrière te gaan. Om te begrijpen waarom, moeten we terug naar 20 november. Terwijl de Belgische regering intern worstelt met het Migratiepact, komt de Franse president Emmanuel Macron op bezoek in Brussel, voor het eerste officiële staatsbezoek van Frankrijk in België sinds lichtjaren.
Macron maakt er een stevige show van, en mengt zich ook manifest in de interne Belgische Marrakesh-discussie. Met premier Michel naast zich toonde de Franse president zich daar een forse voorstander van de tekst. “Het is altijd goed om naar betere samenwerking te gaan en zo een partnerschap mondiaal aan te gaan (…) Dit is een goede demarche van de VN.” De N-VA verslikte zich in haar koffie, en begreep dat premier Michel zich nog wat vaster met de hakken in het zand had gezet.
Mark Rutte en Charles Michel: het duo dat Emmanuel Macron bij ALDE binnenbracht
Maar Macron en Michel regelen daar tegelijk achter de schermen een deal met verstrekkende gevolgen voor de Europese politiek. Want de Franse politieke formatie van Macron, En Marche, is ondanks mindere peilingen, wel nog altijd veruit de grootste Franse politieke partij van het moment. En de bedoeling is dat die En Marche straks één fractie gaan vormen met de Europese liberalen van ALDE, de Alliantie van Liberalen en Democraten in Europa. Michel is, samen met de Nederlandse premier Mark Rutte, de grote gangmaker van die deal. Hij en Macron kunnen het uitstekend vinden.
Als de Europese verkiezingen op 26 mei dan plaats vinden, zullen alle liberalen in Europa zitten kijken naar Frankrijk. Want de mogelijke karrenvracht aan zetels voor En Marche zou een historisch moment kunnen zijn: ALDE rekent erop dat die zetels genoeg kunnen zijn om over de Europese socialisten te springen, en de tweede grootste fractie te worden in het Europees parlement, na de christendemocraten.
Dat is van cruciaal belang in het spel van de Europese topposten, die na 26 mei worden uitgedeeld. Immers, de Europese Commissie heeft een voorzitter nodig, om de Luxemburger Jean-Claude Juncker op te volgen. De Europese Raad, waar alle eerste ministers en presidenten van de EU in zitten, heeft een voorzitter nodig om de Pool Donald Tusk op te volgen. En de EU-diplomatie heeft een nieuwe topbaas nodig, de zogenaamde hoge gezant van de EU, die de Italiaanse Federica Mogherini mag opvolgen.
Als de Europese liberalen de nummer twee worden, dan valt in principe minstens één echte toppost in hun schoot, zoals de opvolger van Donald Tusk. Die post werd ooit bekleed door Herman Van Rompuy, die z’n job als Belgische premier liet staan.
Premier Michel maakt voor dat soort jobs een meer dan serieuze kans. De Franse president zal graag z’n maatje uit België op zo’n post zetten binnen de EU. De ALDE zal zo’n job opeisen. En in België zal Michel hoe dan ook nog wel even premier zijn: niemand verwacht dat na 26 mei er snel een nieuwe federale regering in België zal zijn. Eerder maakt iedereen zich op voor een lange ronde onderhandelingen, waarbij de regering, die nu al in lopende zaken zit, verder blijft regeren zonder veel slagkracht.
Michel of Reynders: die keuze is snel gemaakt
Enige mogelijke roet in het eten komt er van de gele hesjes in Frankrijk. Die maken de Franse politiek erg onvoorspelbaar. Het resultaat is dat Macron zijn vrijage met de Europese liberalen op een lager pitje gezet heeft: een gemeenschappelijk programma tussen ALDE, die erg pro-Europees zijn, en En Marche, lijkt er voorlopig niet te komen. Zonder een stevig staande Franse president, slinken de kansen van Michel op een Europese topjob dus.
Met die internationale opties voor premier Michel in het achterhoofd, moeten de ambities van zijn partijgenoot Didier Reynders toch met een korreltje zout genomen worden. De huidige minister van Buitenlandse Zaken en Defensie aast al sinds 2014 op een internationale topjob. Maar tijdens de regeringsonderhandelingen beet Reynders in het zand: niet hij maar Marianne Thyssen (CD&V) mocht naar de Europese Commissie. Meteen kreeg de MR in ruil het premierschap, en was Charles Michel de grote winnaar.
Het ziet er naar uit dat Reynders straks ook het onderspit zal moeten delven tegen z’n rivaal Michel. De power van het premierschap is geen partij voor de minister van Buitenlandse Zaken. Veel lobbywerk van anderen moet Reynders dus niet verwachten, het Belgische apparaat zal eerder mikken op een functie als voorzitter van de machtige Europese Raad in de EU (voor Michel), dan de tandloze tijger van de Raad van Europa (voor Reynders). Een zoete wraak voor de premier, die nooit veel cadeau’s kreeg van z’n grote rivaal binnen de MR.