Key takeaways

• Ruslands economische groei bedraagt meer dan 4 procent ondanks westerse sancties.
• Het Kremlin beweert dat sancties niet effectief zijn, terwijl de EU veertien sanctierondes tegen Rusland heeft ingesteld.
• Het defensiebudget van Rusland zal volgend jaar met 30 procent stijgen.

Ondanks recente economische tegenslagen kent Rusland nog steeds groeicijfers van meer dan 4 procent. Dit cijfer wordt door het Kremlin aangevoerd als bewijs dat westerse sancties niet effectief zijn. De Europese Unie heeft sinds de invasie van Oekraïne in 2022 veertien sanctierondes tegen Rusland ingesteld met als doel de militaire capaciteiten van het land te verzwakken. Deze maatregelen worden echter bemoeilijkt door het vermogen van Rusland om ze met “ingenieuze” middelen te omzeilen.

Het Russische defensiebudget zal volgend jaar met 30 procent stijgen, wat nog eens aantoont dat Rusland veel belang hecht aan militaire uitgaven. De effectiviteit van sancties wordt bemoeilijkt door factoren zoals de betrokkenheid van China, India en andere landen buiten het westerse blok.

Sancties om sancties te omzeilen

Westerse landen hebben de export naar Rusland verboden van technologie die gebruikt zou kunnen worden voor wapenproductie, waaronder microprocessors. Deze beperkingen werden echter snel door Rusland opgeheven met de hulp van derde landen zoals China, Turkije, de Verenigde Arabische Emiraten en verschillende Centraal-Aziatische landen.

David O’Sullivan, de speciale gezant van de EU voor sancties, erkende de “aanzienlijke vindingrijkheid” waarmee Rusland aan de nodige middelen is gekomen. De Europese export naar Turkije is tussen het derde kwartaal van 2021 en het derde kwartaal van 2023 met 38 procent gestegen, volgens een recente studie van het Jacques Delors Institute over de effectiviteit van EU-sancties.

EU reactie en kritiek

Bovendien is de Turkse export naar Rusland in dezelfde periode met 72 procent omhooggeschoten. De EU heeft afgezien van het opleggen van sancties aan deze landen en in plaats daarvan gekozen voor diplomatieke oplossingen. O’Sullivan verklaarde dat hij er de voorkeur aan geeft dat “landen waarmee we betrekkingen onderhouden hun eigen oplossing vinden”. Dit standpunt heeft kritiek uitgelokt van Oekraïne, dat heeft gewezen op voorbeelden van in Europa gemaakte technologie in Russische wapens op het slagveld.

Als reactie daarop hebben de Europeanen beperkingen ingevoerd voor bedrijven die gevoelige producten maken of producten die mogelijk gunstig zijn voor de Russische militaire industrie. Er is een clausule geïmplementeerd die de herexport van “knowhow” van een bedrijf naar Rusland verbiedt. De handhaving van deze maatregelen blijkt echter een uitdaging.

Uitdagingen en toekomst

O’Sullivan erkende dat je op een gegeven moment de controle verliest over het product dat je verkoopt. Deze inherente aard van bedrijfsactiviteiten moet worden geaccepteerd. De EU wil het verbod op wederuitvoer uitbreiden naar dochterondernemingen, maar stuit op weerstand van bedrijven. BusinessEurope, een in Brussel gevestigde bedrijfslobby, benadrukte dat Europese bedrijven zich inzetten om sancties uit te voeren en te voorkomen dat ze worden omzeild, maar dat ze “duidelijke en passende begeleiding” nodig hebben.

Guntram Wolff, co-auteur van een rapport van het Bruegel Instituut over het verbeteren van de effectiviteit van sancties tegen Rusland, stelt voor om strengere financiële sancties in te voeren voor bedrijven die zich niet aan de regels houden. Hij stelt voor om zich te laten inspireren door strenge regels die in de internationale financiële sector worden toegepast om het witwassen van geld en terrorisme te bestrijden.

O’Sullivan erkent dat sancties niet 100 procent effectief zijn, maar houdt vol dat ze het Rusland aanzienlijk moeilijker, duurder en langer maken om essentiële grondstoffen voor zijn militaire industrie te verkrijgen.

Wil je toegang tot alle artikelen, geniet tijdelijk van onze promo en abonneer je hier!