2023 Is het jaar dat Vlaanderen ‘populair’ werd: al weken staat de ‘Canon van Vlaanderen’ op nummer één in de boekentop, en met ‘Het Verhaal van Vlaanderen’ bereikte de VRT naar eigen zeggen “1,8 miljoen huiskamers”. Een scenario waarvoor men bij N-VA blind zou tekenen, toen men in 2019 voorzichtig in het Vlaamse regeerakkoord aanzetten gaf tot wat meer ‘natievorming’. Maar tegelijk overheerst bij de grootste Vlaamse regeringspartij een bitter gevoel over ‘hun’ project in de Vlaamse regering: nooit lukte de ploeg Jambon I erin om te begeesteren, of glans te geven aan het Vlaamse niveau. Dat moe(s)t nochtans als alternatief voor de federale ‘malgoverno’ gepresenteerd worden. Daarbij kan N-VA wijzen naar de ‘sabotage’ van de kleinere coalitiepartners, Open Vld en zeker cd&v, maar het moet ook hand in eigen boezem steken: Jan Jambon (N-VA) werd nooit het verhoopte succes. “En eigenlijk wisten we dat al na de Zweedse regering”, zo klinkt bij een topper van N-VA.

In het nieuws: Vandaag 11 juli, traditioneel het feestje van de Vlaams-nationalisten.

De details: Jan Jambon (N-VA) zette al zijn boodschap, Elio Di Rupo (PS) deed dat origineel genoeg ook. Maar het ontbreekt aan glans, op Vlaams niveau. Een nieuwe saga in de detachering van een medewerker van de havens, met stuntelige communicatie van Jambon, is daarbij symptomatisch.

• “Over een jaar moeten we voor niks minder gaan dan een structurele omwenteling van dit land, dat nu helemaal vierkant draait.” Vertrouwde taal, gisterenavond op de Groeningekouter in Kortrijk. Traditioneel spreekt een Vlaams minister-president op 11 juli wat stoerdere, meer gespierde taal. En ook Jan Jambon (N-VA) vulde netjes gisterenavond al die verwachting in.
• “Geen gewriemel in de marge of kleine accentverschuivingen, maar de resolute toewijzing aan de deelstaten van nog meer homogene beleidsdomeinen: de hele gezondheidszorg, het volledige arbeids- en tewerkstellingsbeleid, alles wat met economie te maken heeft en ga zo maar door”, zo stelde Jambon stoer.
• De klassieke retoriek vanuit het Martelarenplein werd daarbij nog eens bovengehaald. Vorige week herinnerde Hilde Crevits (cd&v) er nog eens aan dat dit lange tijd absoluut geen monopolie van N-VA was: ook Kris Peeters (cd&v) de laatste minister-president van de christendemocraten, had het evengoed over een “Copernicaanse revolutie”.
• “Als de bevoegdheden versnipperd zitten, dan wordt niemand daar beter van. Niet de Franstaligen, en al zeker niet de Vlamingen van wie blijkbaar ook nog verwacht wordt dat ze op het einde het gelag betalen“: het was Jambon die het gisteren zei, maar het had evengoed Peeters destijds kunnen geweest zijn. En net als N-VA eiste Crevits dus al dat zowel de arbeidsmarkt als de gezondheidszorg na 2024 definitief overgeheveld zullen worden.

Interessant: In Brugge speecht tegelijk Waals minister-president Elio Di Rupo (PS).

• Terwijl Jambon met zijn 63 jaar op het einde van zijn politieke loopbaan lijkt, doet ondertussen oud-premier Di Rupo op zijn 71ste nog steeds naarstig verder. Niet weg te krijgen, bij de PS. Voor velen binnen N-VA is hij overigens een meer betrouwbare partner dan voorzitter Paul Magnette (PS), willen ze ooit serieuze gesprekken aanknopen over hun gedroomd confederalisme.
• Maar uitgenodigd in Brugge, voor de 11 juli-viering, toonde Di Rupo zich als Waals minister-president niet bepaald een overtuigde Waalse regionalist, nochtans een vleugel die ook binnen de PS wel wat aanhangers heeft.
• Het decor was er in elk geval wel naar: de Gotische zaal van het Brugse stadhuis, met een muurschildering van de klauwende leeuw en Pieter de Coninck die 1302 doen herleven als perfecte achtergrond. Dat Dirk De Fauw (cd&v), de Brugse burgemeester, daarbij Di Rupo in het Frans verwelkomde, zette meteen kwaad bloed bij Vlaams Belang, hun parlementslid Stefaan Sintobin (Vlaams Belang) reageerde daar fel over op Twitter.
• Tegelijk moet gezegd: twintig minuten lang onderhield Di Rupo in het Nederlands zijn publiek. Daarbij eerder een prikkelend betoog pro-België, met vele oproepen om “samen te werken”: van een oud-premier kan moeilijk anders verwacht worden.
  • Di Rupo wees Jambon fijntjes op zijn eigen woorden, in De Afspraak: “Jan gaf een eerlijke inschatting van de situatie. Hij zei, en ik citeer: ‘De eerste voorwaarde voor een onafhankelijk Vlaanderen is de steun van een meerderheid van de bevolking. Maar met 20 procent is dat een avontuur dat we niet kunnen aangaan‘. Einde citaat.”
  • Tegelijk zette hij z’n eigen palmares in de verf, van laatste premier die een staatshervorming verwezenlijkte: “‘Toen ik premier was van alle Belgen, heb ik hard gewerkt om het zwaartepunt van de politieke actie naar de gewesten te verplaatsen. Dat was de kern van de zesde staatshervorming. Dat heb ik allemaal gedaan om ons federalisme te consolideren en ons federale België te versterken.”
  • Maar tegelijk dus wel een streepje tricolore, tussen de leeuwenvlaggen: “België is ons gemeenschappelijk huis”. En daarbij haalde Di Rupo zowaar artikel 143 uit de Grondwet aan: “Ik citeer: ‘Bij de uitoefening van hun respectieve bevoegdheden handelen de federale staat, de regio’s en gemeenschappen op een manier die de federale loyaliteit respecteert’. Einde citaat.”
• De houding van Di Rupo is meteen veelzeggend voor de manier waarop de PS in het communautaire debat zit: dansend op twee benen.
  • De interne analyse bij de PS is zeker dat het kluwen van de Franse gemeenschap en de gewesten Brussel en Wallonië moet uitgeklaard worden. En dat sterkere gewesten daarbij de oplossing zijn. Op het ene moment durft Magnette daarbij zeer ver gaan, en ‘eist’ hij dat de naam België dan bij Wallonië en Brussel zou blijven, moest het uiteen vallen.
  • Maar anderzijds blijft de PS ook vasthouden aan de Belgische constructie, die ook de sociale zekerheid stut, en waarbij een soort romantiek over dat overkoepelende tricolore ook nooit ver weg is.

De essentie: Jambon kreeg nooit het narratief van zijn regering op orde. Eén jaar voor de verkiezingen lukt een correctie vermoedelijk niet meer.

• De man uit Brasschaat, die bij de start van de Vlaamse regering nog als ‘Sterke Jan‘ in de markt gezet werd door z’n eigen partij, beloofde in z’n speech dat hij “bijzonder hard zal ijveren, trekken en sleuren, strijden en nooit opgeven“. De vraag is welke rol Jambon straks na ’24 nog speelt.
• In verschillende gesprekken naar aanleiding van 11 juli kwam telkens die vraag terug: wat met Jambon na de verkiezingen? “Ik sluit niet uit dat ik opnieuw minister-president word. Als het in een andere functie wordt, sta ik daar ook achter. Ik doe aan politiek om het programma van mijn partij te realiseren”, zo antwoordde hij ferm voor de VRT-camera’s.
• In De Tijd klonk het kwetsbaarder: “Je moet opletten dat je niet alle geëngageerden wegjaagt van de politiek. Wie wil over tien jaar mijn job nog doen? Partijen zoals de PVDA duwen alles in de schandaalsfeer, zelfs al is er niets aan de hand. Na de hetze over de kostprijs van de consultancy vroeg iemand me hoeveel geld in mijn zakken was verdwenen. Als dat al onder de mensen leeft…”
• In hetzelfde gesprek erkent Jambon ook ruiterlijk dat het hem niet gelukt is een wervend verhaal aan de Vlaamse regering te geven: “Dat is juist. De crisissen hebben daarmee te maken”, zo sust hij nog.
• Feit blijft dat de verwachtingen helemaal anders waren, toen Jambon in 2019 verkaste van het federale niveau, waarbij hij fractieleider en vicepremier was geweest, naar het Martelarenplein. Als minister van Binnenlandse Zaken had N-VA een echte ‘beleidsman’ in huis, iemand die gezag uitstraalde, vond men. Dat Jambon als vicepremier misschien niet de hardste dossiervreter of onderhandelaar was en liever de consensus opzocht, werd met de mantel der liefde toegedekt. “We wisten het op voorhand, dat het een gok was. Soms pakt het niet uit zoals je hoopt”, zo is bij de N-VA-top te horen.
• Want in de functie van minister-president kwam die consensuele aanpak genadeloos in het gezicht terug. Bij de N-VA leeft het gevoel dat junior-partner Open Vld met Bart Somers veel te veel Jambon bespeelde, en zijn eigen regering liet verzwakken.
• De echte dolkstoot kwam vervolgens van cd&v-voorzitter Sammy Mahdi, die bij de Septemberverklaring Jambon tot op het bot vernederde, door hem met lege handen naar het Vlaams Parlement te laten komen. Dat die dat hele theater nog eens herhaalde met het stikstofakkoord, was echt de druppel.
• Het liet Jambon beschadigd achter, en zijn ‘verhaal’ vanuit Vlaanderen evenzeer. Nooit kon Jambon I de daadkracht uitstralen en afsteken tegenover het federale kwakkelende niveau: nochtans het scenario waar men aan de Koningsstraat, het N-VA-hoofdkwartier, van gedroomd had.
• Ironisch genoeg beleeft het merk ‘Vlaanderen’ daarbij wél een hoogconjunctuur. Ondanks veel kritiek vooraf, bleek het tv-programma ‘Het Verhaal van Vlaanderen’ met presentator Tom Waes een waanzinnige kijkcijferhit. En net zo goed staat de ‘Canon van Vlaanderen‘ al weken op één in de boekhandels: er is dus wel een gedeeld sentiment, of op z’n minst een brede interesse.
• Alleen blijkt het een brug te ver voor Jambon om de vertaalslag te maken naar het Martelarenplein: de ‘schwung‘ raakte er nooit in, en niemand gelooft dat dit op een jaar van de verkiezingen wél lukt. Jambon zelf stelde vanmorgen nog eens “dat er nog 20 procent van de rit moet gelopen worden”. Maar het rapport lijkt al opgemaakt, en het is onvoldoende.
• Bovendien zijn er niet bepaald verbeterde condities voor zijn Vlaams kabinet. Bij Open Vld is Egbert Lachaert (Open Vld) weggevallen als gesprekspartner, terwijl die na september vorig jaar net de banden met Bart De Wever (N-VA) hersteld had. Belt de N-VA-top dan straks naar sterke man Alexander De Croo (Open Vld) om zaken te dedouaneren voor het Vlaamse niveau? En tegelijk blijft er de bijzonder moeilijke relatie tussen N-VA en de cd&v-voorzitter Mahdi. Elk vertrouwen is ook daar zoek.
• Tegelijk moet de N-VA ook intern knopen doorhakken: wie speelt men waar uit? Het scenario waarbij Jambon straks een eresaluut krijgt en de Europese lijst gaat trekken, is niet ondenkbaar. Alleen maakt dat van Jambon dan nog meer een lame duck, wiens tijd erop zit.
• Veel hangt af van wat voorzitter De Wever voor zichzelf ziet: ook hij kan niet nog een keer kandidaat zijn, vorige keer was het voor die functie van minister-president, om vervolgens dat niet in te vullen. En iedereen weet dat zijn echte liefde in Antwerpen ligt, als burgemeester. In die zin zou het long shot van kandidaat-premier alvast geloofwaardiger zijn.

Typerend: Jambon die zichzelf wat in de nesten werkte met communicatie over zijn gedetacheerde kabinetsmedewerker uit de haven van Antwerpen en Zeebrugge.

• Vandaag dus een feestdag, morgen mag Jambon nog een keer aan de bak in het Vlaams Parlement, om tekst en uitleg te komen geven over zijn kabinetsmedewerker die vanuit de Vlaamse havens van Antwerpen en Zeebrugge gedetacheerd was.
• Alles draait daarbij rond de communicatie die Jambon voerde: eerste verklaarde hij dat er op zijn kabinet “geen gedetacheerden meer waren”, waarop Groen-fractieleider Mieke Schauvliege wees op die medewerker vanuit de havens. Daarop liet Jambon weten dat de man voor 40 procent actief was op zijn kabinet en zo betaald werd.
• Alleen bleek achteraf dat het maar 20 procent was, die betaling vanuit het kabinet. Een tweede bijstelling dus, die in Het Nieuwsblad onder de titel “Jambon loog” werd afgemaakt. Morgen moet Jambon zich opnieuw verantwoorden, want ook Vooruit en PVDA hebben vragen, en ook Open Vld wil dat Jambon “de zaak uitklaart”.
• “Natuurlijk heb ik niet gelogen. Dit is beneden alle peil. Het gaat om een ingenieur die ons technisch adviseert, maar nooit deelneemt aan overleg over de financiering van de haven. Bovendien is gebleken dat hij maar half zoveel voor ons heeft gewerkt als gepland. In overleg met de haven is de factuur dan ook gehalveerd. Dat is toch logisch? Ik zie het probleem niet”, zo reageerde Jambon zelf al in De Tijd.

Dan toch: Na meer dan een jaar verzet bindt Turks president Erdogan toch in: het pad naar NAVO-lidmaatschap voor Zweden ligt open.

• “Zweden wordt een volwaardig lid van de alliantie”, zo verkondigde NAVO-secretaris-generaal Jens Stoltenberg gisterenavond triomfantelijk, na een ontmoeting met Turks president Recep Tayyip Erdogan en Zweeds premier Ulf Kristersson. Die meeting leidde tot de noodzakelijke doorbraak in de ratificatie van Zweden’s NAVO-lidmaatschap. Erdogan zelf gaf aan zich niet langer te verzetten; nu moet enkel nog het Turkse parlement zijn goedkeuring geven. Ook Hongarije, het laatste land dat zich verzette, gaf aan de toetreding van Zweden goed te keuren.
• Daarmee komt er een eind aan meer dan een jaar Turks verzet. Erdogan weigerde Zweden toe te laten, omdat het land een toevluchtsoord was voor leden van in Turkije als terroristische organisatie bestempelde organisaties, zoals de Koerdische PKK. De Turkse president wou eerst concessies van Zweden, zoals extra maatregelen tegen terrorisme (lees: tegen de PKK), voor hij het NAVO-lidmaatschap zou goedkeuren.
• Aan de vooravond van de NAVO-top in Vilnius gebeurde dat dus. Eerder die dag opende Erdogan de debatten al, door aan te kondigen dat hij zich niet zou verzetten tegen Zweeds lidmaatschap, op voorwaarde dat Turkije meer steun zou krijgen vanuit de Europese landen bij zijn toetreding tot de EU. Het land staat al sinds 1987 op de wachtlijst, maar kan vooralsnog niet toetreden. Frustrerend is ongetwijfeld dat sindsdien 16 andere landen wel lid van de EU werden.
• Door het NAVO-lidmaatschap van Zweden te koppelen aan de Turkse EU-toetreding, zette Erdogan zelf zijn Europese partners onder druk. De bal lag nu in hun eigen kamp, of Zweden lid zou worden. Hij beseft zelf goed dat de Zweedse toetreding hoog op de agenda staat bij de partners, het afgelopen jaar al, maar zeker ook op de top in Vilnius, en dat er dus wel wat onderhandelingsmarge zat in gekoppelde dossiers.
• En Erdogan komt met de volle pot naar huis: zijn land wil namelijk al langer veertig extra F-16-gevechtsvliegtuigen, en materiaal om 80 andere te upgraden. Alleen, hij stootte daarbij op Amerikaans verzet, nadat Turkije eerder bij Rusland aanklopte om luchtafweersystemen aan te kopen. De Amerikaanse senatoren weigerden de verkoop van F-16’s goed te keuren, zolang Turkije Zweden boycotte. Nu Erdogan inbindt, krijgt hij hoogstwaarschijnlijk zijn extra gevechtsvliegtuigen.

Op de agenda: Morgen een cruciale stemming in Straatsburg, over de Europese natuurherstelwet.

• Vandaag de debatten, morgen de stemming: het lot van de Europese natuurherstelwet, deel van de ‘Green Deal’ van de Europese Commissie, hangt aan een zijden draadje.
• Die Europese wet eist dat grote stukken natuur in de Europese Unie tegen 2030 al ‘hersteld worden’. Dat is nodig om zo capaciteit te creëren in de Europese natuur om meer CO2 op te nemen.
• Alleen, de tegenstand is formidabel. Zowel de industrie als de landbouw vrezen met dat strenge kader in de problemen te komen. Op niveau van de lidstaten stemde een aantal Scandinavische landen, waaronder voorzitter Zweden, niet mee met het voorstel. Ook België onthield zich uiteindelijk, omdat cd&v zwaar dwarslag. Maar het raakte wel aan een gekwalificeerde meerderheid bij de EU-landen.
• Dat moet ook in het Europees Parlement gebeuren, maar daar voert de grootste fractie, de conservatieven van de EVP, het verzet aan. Bij de finale stemming van de tekst in de Commissie Milieu van dat parlement, kwam het tot een patstelling: 44 commissieleden voor en 44 tegen. Geen meerderheid dus, en dat maakte dat het dossier naar het plenaire niveau verschoof.
• Zo wordt het morgen een enorme clash tussen links en rechts, in het Parlement. Socialisten, groenen en communisten zijn radicaal voor, de liberalen zijn verdeeld. Tegenstanders zijn de christendemocraten en conservatieven en extreemrechts. Maar het is moeilijk te voorspellen hoe de stemming valt: heel wat fracties zullen niet als één blok stemmen.
• Voor Frans Timmermans, de Europese Commissaris die de grote bezieler is van de wet, dreigt zo wel straks een pijnlijke nederlaag. De naam van Timmermans gonst steeds luider om als kopman van de groenen en socialisten in Nederland aan de verkiezingen deel te nemen, na de val van het kabinet Rutte.