“Magnette leeft echt op een andere planeet.” Een nogal onderkoelde reactie, vanmorgen binnen Vivaldi, over PS-voorzitter Paul Magnette, die de aanval lanceert op de Nationale Bank en voorzitter Pierre Wunsch. Die kwam, met zijn team experten, met een halfjaarlijkse prognose van de Belgische economie én van de overheidsfinanciën. Wunsch en zijn gerenommeerde econoom Stefan Van Parys bepleitten er opnieuw een “fundamentele breuk” met de huidige begrotingskoers, “een mentaliteitsverandering dringt zich op”. “België kiest nu voor een traject waarbij de structurele verbetering minimaal of zelfs nihil is”, zo stelde Van Parys. Dat schoot bij de PS-voorzitter compleet in het verkeerde keelgat. “Het is niet de rol van de Nationale Bank om een ultra-liberale doctrine te verspreiden”, zo haalde hij uit, waarbij hij ook persoonlijk Pierre Wunsch viseerde. Het is een opvallende aanval, nadat ook Vooruit-vicepremier Frank Vandenbroucke al de Nationale Bank erg hard aanpakte, in het dossier van de spaarrente. Gisteren haalde ook Zakia Khattabi (Ecolo), minister van Klimaat, uit naar die Nationale Bank. Het toont andermaal de felle kloof tussen de linkse en centrumpartijen binnen Vivaldi.

In het nieuws: “Er moet zowat 7 procent bespaard zou moeten worden op de beschikbare ontvangsten op middellange termijn”, zo becijfert econoom Van Parys over het structureel saldo van de overheid.

De details: Die harde financiële waarheid schiet compleet in het verkeerde keelgat bij de grootste coalitiepartner, de PS. Maar het levert evengoed giftige commentaren op aan Vlaamse kant in de coalitie: “Magnette maakt van Wallonië een communistisch experiment. Wat is nog het verschil met PVDA-PTB?”

• “Als Pierre Wunsch aan politiek wil doen, dat hij zich dan presenteert op een lijst bij de volgende verkiezingen, eerder dan zijn functie te gebruiken.” Met die harde uithaal naar de gouverneur van de Nationale Bank deed PS-voorzitter Magnette toch meerdere monden opengaan.
• Want de PS-voorzitter had het over “De PS, die de Nationale Bank ter orde roept”, waarbij Magnette wilde reageren op het nieuws dat die instantie over Vivaldi had gezegd “dat een mentaliteitsverandering zich opdringt”. “Een mentaliteitsverandering bij de Nationale Bank dringt zich op“, kaatste Magnette de bal terug. En meer: “Het is niet hun rol om de ultra-liberale doctrine te gaan verspreiden.
• Het was even schrikken in de Wetstraat. Te meer omdat Magnette dus persoonlijk Pierre Wunsch aanviel, de gouverneur met een blauw etiket, terwijl het eigenlijk één van de gerenommeerde economen van de Nationale Bank was, Stefan Van Parys, die de analyse gisteren had gemaakt.
• Het is wél de tweede scherpe aanval van de socialisten in korte tijd naar de Nationale Bank. Want begin deze maand haalde Vooruit-vicepremier Vandenbroucke heel hard uit, toen het ging over het advies dat dat instituut had gegeven over het optrekken van de rente op spaarboekjes. “Het voorstel van Vooruit zou volgens het advies van de Nationale Bank 4,5 miljard euro kosten op jaarbasis. Dat is volstrekt onjuist. Als de Nationale Bank er zo naast zit: wat betekent dat dan voor de rest van het advies? Ons voorstel gaat niet van tafel.”
• Dat werd toen allerminst geapprecieerd binnen de regering: wat als men zo publiek overheidsinstellingen begint aan te vallen? Het past overigens netjes in de nieuwe deontologische code die Vivaldi goedkeurde voor ministers. Daarin onder meer deze regel: “Een minister is altijd verantwoordelijk en respectvol ten opzichte van individuen, instellingen en de rechtsstaat, ver van elke vorm van fysiek, moreel of verbaal geweld.”
• Maar kijk, net vanmorgen haalde ook minister van Klimaat Khattabi van Ecolo op haar beurt dan uit naar diezelfde Nationale Bank. Op een interview met Wunsch in La Libre, waarbij die zegt “dat het absoluut niet de rol is van een Nationale Bank om aan politiek te doen”, reageerde de Ecolo minister scherp met “dit is de grap van de dag“.

De essentie: De Nationale Bank zegt niets nieuw. Misschien formuleren ze het nu alleen ietsje scherper.

• In de halfjaarlijkse analyse en de projecties voor wat komt was de Nationale Bank vorige week vrijdag al niet anders dan het Planbureau of het Federaal Agentschap van de schuld voor hen, of breder, de rapporten van de Europese Commissie, de OESO of het IMF: België heeft op middellange termijn een fors probleem met de overheidsuitgaven, als men niet ingrijpt, is telkens de waarschuwing.
• “Op een bepaald moment moeten toch we een fundamentele, radicale breuk maken met de manier waarop we nu aan politiek doen”, zei Wunsch vrijdag. Daarbij wees hij erop dat België onvermijdelijk op het strafbankje van de Europese Commissie komt, we dreigen opnieuw over Slowakije te gaan als Europees land met hoogste begrotingstekort. “Het risico dat de Europese Commissie die procedure opstart, is vrij hoog.”
• In een webinar van de Nationale Bank ging hun expert, de econoom Stefan Van Parys, daar in detail op door. België zit in een “ongunstige zone”, met hoge schuld én hoge tekorten. Spanje en Italië zitten daar ook, maar hun begrotingen ogen een pak beter, volgens Van Parys. Bovendien slaat de vergrijzing hier harder toe. De houdbaarheid op middellange en lange termijn is niet verzekerd.
• Daarbij haalde hij expliciet uit naar het federale niveau. “Ik weet niet of het bewust zo is gekozen, maar de entiteit die de grootste inspanning zou moeten leveren, kiest in 2024 voor een traject waarbij de verbetering van het structureel saldo minimaal of zelfs nihil is“.
• Van Parys merkte dus op “dat de structurele verbetering zich volledig bij de gemeenschappen en gewesten zou voordoen, maar bij hen wordt volgens hun eigen ramingen bij ongewijzigd beleid al een verbetering verwacht.”

The Big Picture: De ontkenning van de brute financiële realiteit maakt het politieke debat rond de begroting wel erg moeilijk.

• Dat Ecolo, PS en Vooruit nu op korte tijd alle drie uithalen naar de Nationale Bank, is tekenend voor het verschil in bredere visie op overheidsfinanciën. Daarbij is al langer duidelijk dat men aan de linkerkant van Vivaldi sterke aanhangers vindt van de ‘Modern Monetary Theory‘ (MMT), waarbij begrotingstekorten helemaal niet erg zijn.
• Zeker als het is om bijvoorbeeld de klimaatuitdagingen aan te pakken, of breder, om een totale werkzaamheidsgraad te bereiken, via overheidsuitgaven, past het perfect in de agenda. En de tijdsgeest leek PS en Ecolo gelijk te geven in de eerste jaren van Vivaldi: om uit het dal van de corona-crisis te raken, zette de EU de geldkraan aan, om via de Green Deal miljarden overheidssteun te gaan uitdelen.
• Alleen vandaag lijkt dat feestje al voorbij: vanaf volgend jaar gelden opnieuw de begrotingsregels, en België krijgt de ene internationale verwittiging na de andere. Het leidt tot grote spanning op de lijn, binnen Vivaldi, maar ook met de deelstaten. Want in hoeverre moeten de aanbevelingen van de Commissie of andere instellingen dan gevolgd worden? Bij de PS is men daarover al langer duidelijk, onder meer in de pensioendiscussie: gewoon niet.
• Achter de schermen van de federale regering klinkt forse kritiek op de PS-voorzitter en diens uitval: “Op welke planeet leeft die nu eigenlijk? Magnette maakt van Wallonië een communistisch experiment. Wat is nog het verschil met PVDA-PTB?”
• Officieel kwam Open Vld ook met een reactie, op de PS: “De Nationale Bank baseert zich gewoon op cijfers. De regering moet verder saneren en bij de begroting in het najaar een bijkomende inspanning doen, net zoals ze dat bij de begrotingscontrole deed (toen 1,8 miljard). Zo eenvoudig is het.”
• Daarbij doelt Lachaert op de afspraak die in maart is gemaakt, om opnieuw 0,2 procent te gaan besparen, bij de begrotingsopmaak van 2024. Dat ligt al vast, maar gaat wel over nog eens 1,2 miljard, die PS en Open Vld samen met de vijf andere partners zullen moeten gaan vinden.
• Zeker als er geen ingreep in de pensioenen meer komt, die een positief effect kan hebben op de begroting op lange termijn, wordt dat nog een loodzware oefening. In totaal zal de federale overheid dan wel 0,8 procent besparingen gedaan hebben voor 2024: 0,3 procent in maart, bovenop een al eerder vastgelegde inspanning van 0,3 én dan de 0,2 procent in het najaar. “Met welk geld denkt de PS nog een sociaal beleid te gaan voeren, als de rekeningen niet betaald kunnen worden”, zo voegt Lachaert er nog fijntjes aan toe.
• Vanuit de Vlaamse regering was er een droge reactie van minister van Begroting Matthias Diependaele: “De socialisten moeten blijkbaar herinnerd worden aan de taken van de Nationale Bank: de prijsstabiliteit én de financiële stabiliteit bewaken. Logisch dat dat niet strookt met het Vivaldi-beleid.”
• Overigens woedt de strijd over welke koers of ideologische lijn de Nationale Bank moet varen wél degelijk ook binnen de instelling: het is al jaren de frustratie van de groenen dat zij geen expert binnen het instituut hebben, die de adviezen en de visie van de Bank wat meer in hun richting kan duwen.

Opvallend: Vivaldi staat met de heisa rond Hadja Lahbib ook wel onder hoogspanning.

• De boemerang komt terug: een oude wet in de Wetstraat. Dagenlang ging de MR in overdrive in Brussel in het dossier van de burgemeester van Teheran die op bezoek kwam, waarbij MR-fractieleider David Leisterh in het Brussels Parlement keihard uithaalde naar Pascal Smet, en zijn ontslag eiste.
• Minister van Buitenlandse Zaken Hadja Lahbib, een partijgenote van Leisterh, retweette zelfs diens uithaal. Niet de beste zet. MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez ging er, in zijn gekende stijl, nog forser op door, en haalde meteen uit naar heel de Brusselse regering die hij “incompetentie en amateurisme” verweet. Eens te meer zal die overdreven communicatie van Bouchez zijn partij nu wel parten gaan spelen.
• Want met het ontslag van Smet, komt de druk vol bij Lahbib te liggen. Dat was nochtans nu niet de moeilijkste volgende stap, om te kunnen voorspellen, in het hele schandaal. De oppositie ruikt bloed: N-VA, Vlaams Belang, Les Engagés en DéFI eisen ontslag. En ook de coalitiepartners, PS en Ecolo op kop, gaan duidelijk geen cadeaus meer geven. Morgen moet Lahbib in de Kamer uitleg komen geven. Daarbij is een nieuwe aanpak nodig.
• Want Lahbib hanteert een bijzonder moeilijke politieke defensie, die ze nu toch al dagen volhoudt: niet zij, maar de deelstaten zijn verantwoordelijk voor hun eigen Buitenlandse beleid. En dus kon ze de visa die Smet vroeg, ook niet weigeren, zo is haar lijn.
• Eerder werd er vanuit Buitenlandse Zaken ook al geduwd richting de Dienst Vreemdelingenzaken, en dus de politieke verantwoordelijkheid van Nicole de Moor (cd&v), staatssecretaris voor Asiel en Migratie. Zij moeten immers finaal een visa weigeren, niet Buitenlandse Zaken, was de verdediging daar.
• Alleen, die piste werd gisteren doodgemaakt vanop het kabinet de Moor: “Er is nooit een dossier daarvoor ingeleid bij de Dienst Vreemdelingenzaken, door Buitenlandse Zaken. Zonder zo’n aanvraag, kan die dienst niets doen.”
• Het balletje rolde dus terug richting Lahbib, die opvallend genoeg steun kreeg van haar premier, Alexander De Croo (Open Vld). Bij de Zestien hebben ze goed aangevoeld dat Bouchez allerminst van plan is om zijn minister te laten vallen, wat steun is dus niet slecht, om de cohesie in de ploeg te bewaren, ook met de weerborstelige MR-voorzitter.
• “Ik denk dat we de verantwoordelijkheid moeten leggen waar ze ligt. Brussel heeft ondanks een negatief advies toch gekozen om ze uit te nodigen en zelfs om het zelf te betalen’, zo zei De Croo tegen VTM. “Ik heb een jaar lang onderhandeld met Iran om een onschuldige Belg vrij te krijgen. Mijn mening over Iran is heel duidelijk. Ik heb dat trouwens samen met minister Lahbib gedaan dus ook haar mening is heel duidelijk.”
• Een nieuwe rel met de MR kan De Croo missen als kiespijn: hij zit midden in een aartsmoeilijke operatie om van de fiscale hervorming toch iets over te houden. Dit weekend stortte het ambitieuze plan van Vincent Van Peteghem (cd&v) als een kaartenhuisje in elkaar: van die 6 miljard euro taksshift dreigt veel minder over te blijven.
• Via De Tijd lekt nu dat ook een nieuwe taks op gokspelen op tafel ligt. Dat zou diezelfde Bouchez wel eens in de gordijnen kunnen jagen: de MR-voorzitter, die als président van zijn eigen voetbalclub Francs Borains nauwe banden heeft met gulle sponsors uit die goksector, ging in het verleden al voor strengere wetgeving op advertenties op gokken liggen.

En nu? Nog een duwtje van Ecolo erbij. Ook dat is payback voor Bouchez.

• Blijft het feit dat die uitleg, “dat de politieke verantwoordelijkheid bij Brussel ligt” (een overigens wel zeer ‘regionalistische’ insteek van uitgerekend de Belgicistische Bouchez) gewoon mank loopt, volgens zowat alle grondwetspecialisten én politieke hoofdrolspelers achter de schermen. Allen wijzen zij erop dat het de minister van Buitenlandse Zaken is en niemand anders, die finaal beslist over de visa.
• Die lijn lijken ook PS en Ecolo wel te bewandelen. Vanmorgen op LN24 was collega-minister Georges Gilkinet (Ecolo) alvast scherp. “Het is een federale verantwoordelijkheid om visa toe te kennen, en je deelt niet zomaar visa uit als chocolaatjes. Ik heb de argumenten van de MR-voorzitter gelezen, die probeert de verantwoordelijkheid door te schuiven naar het regionale bestuursniveau”, zo stelde de Ecolo-vicepremier.
• Bij Ecolo voelt het ontslag van hun staatssecretaris Sarah Schlitz (Ecolo) na het oneigenlijk gebruik van een persoonlijk logo, nog altijd als een open wonde. En niemand is vergeten hoe Bouchez toen gretig zout strooide in diezelfde wonde.
• Gilkinet herhaalde vanmorgen dus nog eens fors: “In een regering vertrouwen collega-ministers in principe elkaar, maar in dit geval zijn er toch vragen. Ik zie niet in waarom het noodzakelijk is om de burgemeester van Teheran uit te nodigen in Brussel. Die man staat zeer dicht bij de macht in dat land, dat de mensen- en vrouwenrechten niet respecteert, dat vrouwen martelt die geen hoofddoek dragen, dat gijzelaars neemt.”
• In de Franstalige kranten stijgt de druk op Lahbib. “Ze moet haar kaarten nu wel op tafel leggen en duidelijkheid geven”, zo schrijft La Libre. “Ze moet dringend op zoek naar een ander narratief”, zo staat in Le Soir te lezen.

Na Smet: Ans Persoons (Vooruit) wordt de nieuwe staatssecretaris.

• Helemaal in lijn met de verwachtingen kiezen Conner Rousseau (Vooruit) en co voor de Brusselse schepen Ans Persoons (44 jaar) als opvolger voor Smet, die zondag ontslag nam.
• Persoons had in de stad al de bevoegdheid Stedenbouw, die neemt ze nu op gewestelijk niveau over van Smet. Meteen wordt Persoons de nieuwe sterke vrouw van Vooruit in Brussel, samen met Hannelore Goeman (Vooruit), die fractieleider in het Vlaams Parlement blijft.
• De keuze is op zich wel opvallend: bij de vorige verkiezingen haalde Fouad Ahidar (Vooruit), die ooit door Bert Anciaux (Vooruit) werd binnengehaald bij de Vlaamse socialisten, nog erg veel stemmen. Maar Ahidar ging in tegen het partijstandpunt rond verdoofd slachten, en dat werd niet geapprecieerd door Rousseau. Dat tegelijk ook Hilde Sabbe nu uit het Brussels Parlement verdwijnt, om plaats te maken voor Smet, is ook een stapje om de greep van de moederpartij op Brussel weer wat te versterken. Persoons en Rousseau zijn close.
• Persoons herrees in 2018 als een feniks uit haar politieke as, nadat ze in 2017 boos ontslag had genomen uit het Brusselse stadsbestuur over heel de Samusocial-affaire. Ze weigerde om via een PS-lijst nog verkozen te raken. Maar de kiezer beloonde haar en haar project Change.Brussels: ze werd opnieuw verkozen én meteen schepen. Nu is ze de nieuwe kopvrouw voor heel het gewest. 

Overigens een luistertip: gisteren werd een nieuwe aflevering van ‘De Insiders’ uitgezonden op Business AM, de politieke talkshow van Linda De Win en Wouter Verschelden. Het werd een pittige uitzending met Marc Michils en Steven Verbruggen, hier vindt u de link.  

Voorspelbaar: België kan niet met een duidelijke ‘ja’ naar de Europese top over de Natuurherstelwet.

• Vandaag D-day in de Europese raad over de Natuurherstelwet in Luxemburg. De Europese lidstaten moeten via hun ministers van Milieu, onder leiding van Zweden, de knoop doorhakken over die omstreden wet, die deel is van de Green Deal. Dat gebeurt via een gekwalificeerde meerderheid. Voor België is die materie de bevoegdheid van de deelstaten. Via een beurtrol is het aan de Vlaamse minister Zuhal Demir (N-VA) om daarover te gaan stemmen, na een finale meeting.
• Wat deze nieuwsbrief al vorige week voorspelde, gebeurde: Demir kan niet echt een standpunt innemen, want er is geen fiat van alle partijen, die samen in het kluwen van federale en deelstaatregeringen zitten. Zowel Open Vld als cd&v gingen finaal op de rem staan. Een gezamenlijke “ja”is er niet, een “neen” ook zeker niet. Het zal dus meer dan waarschijnlijk een onthouding worden.
• Dat leidt straks zo alweer tot een gênante toestand voor België: geen goede reclame voor het land dat straks in 2024 wel diezelfde Europese raad moet leiden.
• Maar mogelijks ziet Demir toch een uitweg. Open Vld en vooral cd&v laten haar nog wat in het ongewisse: als het in de raad toch de goede richting uitgaat (lees: meer garanties voor landbouw) dan kan Demir misschien toch nog het consensusvoorstel van de Zweden goedkeuren. Een ‘duim omhoog’ of ‘duim omlaag’ dus, helemaal voor of tijdens het stemmen voor Demir: een wel erg onorthodoxe manier van werken, die moeilijk een gezond precedent kan zijn voor andere Europese raden.
• Demir laat het schijnbaar niet echt aan haar hart komen. “Als ik mij moet onthouden ben ik benieuwd wat de andere lidstaten gaan doen, want er is duidelijk veel steun voor het voorstel van Zweden. De positie van België is dus niet zo heel belangrijk”, zo stelde Demir vanmorgen op Radio 1. Al eerder bleek in Europese kringen dat Zweden niet meer op de Belgische stemmen rekende.
• Demir lag duidelijk de afgelopen dagen midden het bed: zij vond de Zweedse voorstellen volstaan. De groenen van Ecolo en Groen wilden absoluut een ‘ja’ op de Europese top, federaal vicepremier Petra De Sutter drong daar nog eens op aan, terwijl de liberalen en cd&v aan de andere kant van het koordje trokken. N-VA zat daar wat tussen, maar finaal gaven cd&v en Open Vld dus geen fiat.  

Genoteerd: Nieuwe gelekte mails van Bpost tonen aan dat interne audit Bpost toch niet tot in de diepte ging.

• “We weten dat dit niet de échte reden is.” Het is een deeltje van het mailverkeer dat VRT NWS in handen kreeg van binnen de top van Bpost, en waar het vandaag mee uitpakt. Daaruit blijkt dat de voormalige CEO van Bpost, Dirk Tirez, al minstens sinds januari 2022 perfect op de hoogte was van collusie in het krantencontract.
• Het onderzoek naar die collusie, tussen Bpost, DPG Media, Mediahuis en de kleinere speler PPP, over het manipuleren van het krantencontract (goed voor 175 miljoen euro per jaar op dat moment) loopt volop bij de BMA, de concurrentiewaakhond. Daarna komt mogelijks ook het parket nog.
• De collusie kwam uit na een interne audit van Bpost. Die audit kostte uiteindelijk Tirez en nog twee medewekers van Bpost de kop, Nicolas Meire en Tom Vermeirsch. Maar ondertussen kwamen er wel wat gaten bloot te liggen, in dat interne speurwerk.
• Want uit het mailverkeer blijkt nu wat al veel langer gezegd wordt: veel meer mensen in de top, dan enkel dat trio, waren op de hoogte van de malversaties. Meire stuurde op 26 januari een mail naar grote baas Dirk Tirez. Daarin meldt hij de deal met de uitgevers, die wat extra krantenrondes aan PPP gaan doorgeven in Gent. En aan de vakbonden zal verteld worden dat die uitgevers ontevreden zijn over de kwaliteit: kwestie van het personeel ook wat onder druk te zetten en uit te leggen dat in Gent jobs verdwijnen. “Wij beide weten dat dit niet de échte reden is”, herhaalt Meire heel expliciet in de mail naar Tirez.
• Alles wijst erop dat hij op die manier zijn CEO wilde duidelijk maken dat hij niet de diegene zou zijn die alleen zou sneuvelen, moest het misgaan. Meire stuurt die info over de deal met de uitgevers ook rond naar andere topmedewerkers van Bpost, die zichtbaar op de hoogte zijn. 
• De oppositie reageert verbolgen op het nieuws: niets van deze info stond immers in de interne audit, die Bpost publiek maakte aan de Kamerleden. En ook in de hoorzittingen in de Kamer, waarbij de huidige Bpost-top en voorzitter Audrey Hanard “volledige transparantie” beloofden, was geen sprake van deze mails.
• “De VRT maakt dé allerbelangrijkste mail publiek uit het Bpost-collusiedossier van het krantencontract. Ik val van mijn stoel dat deze niet bij de conclusies zaten die het Parlement (achter gesloten deuren) kon inkijken. Men houdt ons voor de gek. Dat moet stoppen. Volledige inzage, nu”, zo stelt N-VA’er Michael Freilich.
• “Onvoorstelbaar dat de federale regering nog steeds geen concreet plan op tafel heeft gelegd om de krantensubsidies volledig af te schaffen”, zegt Vlaams Belang-fractieleider in de Kamer Barbara Pas. “Hoeveel bewijs moet er nog boven water komen dat die hele regeling door en door rot is?” 

Interessant: Het is de Franse president Emmanuel Macron die aankondigt dat België in de ontwikkeling van het Frans-Duits-Spaanse FCAS-programma stapt. Nobless oblige. 

• Wat al weken in de lucht hing, viel maandag op aarde neer: minister van Defensie Ludivine Dedonder (PS) reisde af naar de Parijse luchthaven Le Bourget, waar deze week de Paris Air Show plaatsvindt, de grootste luchtvaartbeurs en -show ter wereld, om aan te kondigen dat België observator zou worden in het FCAS-ontwikkelingsprogramma. FCAS, kort voor het Future Combat Air System, is een pakket, waarbinnen de ontwikkeling van een nieuw gevechtsvliegtuig valt, maar ook van onbemande drones, satellieten en communicatiesystemen.
• Vrijdag bereikte de ministerraad al een compromis hierover, maar de echte aankondiging gebeurde dus pas maandag. En opvallend, daarbij stal de Franse president Emmanuel Macron een deel van Dedonder’s kaas van het brood: de president kondigde zelf ook snel aan dat België zou deelnemen aan FCAS, als aanvulling op de Frans-Duits-Spaanse alliantie die het project trekt. Wie de internationale kranten openslaat, zal snel merken dat de woorden van een Franse president primeren op die van een Belgische minister.
• Concreet wordt nu onderzocht hoe het FCAS-programma juist in elkaar zit, en waar de Belgische industrie bijdrages kan leveren bij de ontwikkeling en bouw van de verschillende systemen. Vanuit de Belgische industrie is er, uiteraard, heel wat interesse om deel te nemen. Ook politiek wordt dit gezien als bijna een verplichting, aangezien bij de aankoop van de F-35 geen economische return werd afgedwongen, iets wat snel nadien als een fout werd ingezien.
• Toch doet de instap in FCAS heel wat vraagtekens rijzen: zo ging aan de beslissing amper een parlementair debat vooraf, hoewel het dossier al een tijdje op tafel ligt. Een werkgroep van het Koninklijk Hoger Instituut voor Defensie kreeg de opdracht om het FCAS-project te bestuderen, maar ook het door de Britten geleide GCAP-programma. Een finaal rapport van de werkgroep werd echter niet openbaar gemaakt, maar de groep zou geoordeeld hebben dat FCAS meer kansen biedt voor de industrie. Daarbij werd ook niet verduidelijkt was de Belgische opzet nu juist is: zal de industrie enkel bijdragen aan de ontwikkeling, of moet de luchtcomponent vroeg of laat ook de FCAS-systemen aankopen?