Waar gaat het over? Het Franse pensioenstelsel staat de meeste werknemers tot vandaag toe om op 62-jarige leeftijd met pensioen te gaan.

• Niet iedereen doet dat. Om in aanmerking te komen voor een volledig pensioen moeten werknemers ten minste 42 jaar aan het systeem bijdragen.

Van 4 werknemers per gepensioneerde naar 1,3

Wat is het probleem? Volgens de Franse econoom Jean-Marc Daniel betaalden er in 1950 vier werknemers voor één gepensioneerde. Door de vergrijzing van de Franse bevolking was dat aantal in 2000 gedaald tot twee. In 2040 zal dat cijfer naar verwachting 1,3 bedragen.

• Frankrijk heeft een van de laagste pensioenleeftijden in Europa, gecombineerd met de in 2000 door de regering Jospin ingevoerde 35-urenweek. Het kan dus onmogelijk anders dan dat het Franse stelsel de komende jaren grote tekorten gaat vertonen.

Pensioenleeftijd optrekken van 62 naar 64 jaar

Hoe wil Macron het oplossen? Volgens zijn voorstel zou de minimale pensioenleeftijd vanaf 2023 jaarlijks met drie maanden worden verhoogd tot 64 jaar in 2030. Tegen 2027 zouden werknemers 43 jaar moeten werken om een volledig pensioen te krijgen, in plaats van 42 jaar. 

• De meeste “speciale regelingen” voor werknemers in de publieke sector worden ook afgeschaft. 

• Om de klap te verzachten zou de minimale maandelijkse pensioenuitkering stijgen tot ongeveer 1200 euro per maand, geïndexeerd voor inflatie.
  • Sommige werknemers zouden toeslagen krijgen voor een iets vroegere pensionering dan alle anderen. Het gaat om mensen die op jongere leeftijd zijn begonnen met werken.
  • Ook mensen die werken in overheidsjobs, die als fysiek zwaar worden beschouwd, zouden toeslagen krijgen voor een iets vroegere pensionering.

“Brutaal, onmenselijk en vernederend”

Maar… De Fransen willen daar niks van weten en kwamen de voorbije weken massaal op straat. Frankrijk lijkt “onhervormbaar”. De voorgestelde hervormingen zijn allesbehalve spectaculair,  maar de Franse oppositie noemt ze “brutaal”, “onmenselijk” en “vernederend”.

De cijfers. In een brief aan klanten schrijft de Franse investeringsbank Natixis dat de Fransen het volste recht om te weigeren langer te werken. Op voorwaarde dat ze dan ook de gevolgen van deze keuze aanvaarden.

De bank illustreert dat standpunt aan de hand van een aantal grafieken.

1. Het jaarlijks gewerkte aantal uren ligt laag

2. De arbeidsparticipatie van 60- tot 64-jarigen is laag

De arbeidsparticipatie van 60- tot 64-jarigen in Frankrijk is volgens het Franse ministerie van Economische Zaken een schamele 34 procent. Vergelijk dat met ongeveer 56 procent in het Verenigd Koninkrijk en 63 procent in Duitsland.

3. Minder lang werken leidt tot een daling van de productie en van het bbp

Een kortere arbeidstijd leidt tot een daling van de productie in vergelijking met landen waar de arbeidstijd hoger is. Als gevolg daarvan manifesteert zich ook een daling van het bbp per hoofd van de bevolking.

4. Die daling zal zich door de vergrijzing verder uitbreiden

Deze daling zal nog eens worden geaccentueerd als gevolg van de vergrijzing van de bevolking. Wat betekent dat bij gelijkblijvende arbeidstijd het aandeel van de werkende bevolking in de totale bevolking zal afnemen.

Conclusie. De keuze om minder te gaan werken, kan niet op de bedrijven worden verhaald, willen ze concurrentieel blijven binnen de eurozone.

• De kosten van die kortere werktijd moeten daarom worden verhaald op de werkende bevolking en de gepensioneerden. Aangezien de overheidsfinanciën – ook rekening houdend met de vergrijzing van de bevolking – dit niet op de lange termijn kunnen dragen.
• De Franse keuze (om de arbeidstijd niet te verlengen) zou leiden tot een daling van de verhouding tussen de beroepsbevolking en de totale bevolking (of de werkgelegenheid en de totale bevolking).
• Als gevolg daarvan en de zwakke potentiële economische groei, zal de koopkracht van werknemers en gepensioneerden de komende twee decennia jaarlijks met 0,3% per jaar verminderen.