Boerenkrijg, vanmiddag op het Martelarenplein: een grote betoging van de jongerenafdeling van de Boerenbond aan de zetel van de Vlaamse regering moet de druk verhogen op Jambon I. Afwachten of daarbij ook cd&v’ers opduiken, buiten op het plein, tegen de eigen regering. Dat de betoging eerst moet passeren is wel duidelijk: de druk moet van de fles, voor de Vlaamse coalitie ordentelijk verder kan onderhandelen. Daarbij neemt de irritatie toe bij zowel N-VA als Open Vld, over de harde eisen die cd&v blijft stellen, om het Stikstofakkoord aan te passen. Zeker de bijkomende vragen om geld voor de boeren, om bijvoorbeeld diegene die bijna op pensioen zijn uit te kopen, vallen op een koude steen: “Geen enkele andere zelfstandige krijgt zo’n cadeau”, zegt een Vlaamse minister. Plus er is een bredere afweging: een complete heronderhandeling van het Stikstofakkoord van vorig jaar zou de procedures opnieuw doen starten, met dan ook een nieuw openbaar onderzoek. “Dan komt er geen deal deze legislatuur en dat is onaanvaardbaar. Want dan treft men heel de economie”, zo stelt men bij N-VA. Vraag is of minister-president Jan Jambon (N-VA) tegen vrijdag zijn coalitiepartners verzoend krijgt.

In het nieuws: Vandaag betoogt de Boerenbond, aan de deur van Jan Jambon (N-VA).

De details: Mogelijks gaat de druk daarna toch wat van de ketel, om tot een akkoord te komen over stikstof. Maar cd&v blijft hoog spel spelen, exact zoals voorzitter Sammy Mahdi (cd&v) had aangekondigd.

• Een Martelarenplein vol houten kruisen, “als symbool van de jonge boeren die niet meer zullen starten door de politieke spelletjes van de regering”, dat kondigt de Groene kring, de jongerenafdeling van de Boerenbond, aan voor straks. “Zonder jonge boeren is er geen toekomst”, zo zeggen ze. “In plaats van toekomstperspectief en zekerheid te scheppen, speelt de Vlaamse regering spelletjes op de kap van jonge boeren.”
• Binnen de Vlaamse regering kijken zowel N-VA als Open Vld uit, wie er straks aan de zijde van de boeren opduikt, van bij coalitiepartner cd&v. “De vraag is dan toch wie hier spelletjes speelt“, klinkt het wat bitter bij een Vlaams minister.
• Want al dagen sleept cd&v met de voeten. Terwijl minister-president Jambon graag al een akkoord had gemaakt, achten ze het dossier “nog niet rijp” om tot een plenaire sessie met heel de regering te gaan. Voorlopig houdt Jambon dus bilaterale gesprekken, maar ligt vooral het dossier zelf dus te sudderen.
• Een aantal grote eisen van cd&v om het Stikstofakkoord van vorig jaar te herschrijven, liggen zo nog altijd op tafel. Maar de vraag is of die haalbaar zijn. Want ten gronde hebben zowel N-VA als Open Vld eigenlijk geen zin om een heel nieuw akkoord te gaan uittekenen.
  • Politiek gezien is dat een onhaalbare eis: de krachtverhoudingen in de coalitie zijn niet plots veranderd, omdat er een ministerswissel is geweest bij cd&v, zo is de redenering bij Vlaams-nationalisten, maar ook bij liberalen. “Akkoorden zijn akkoorden”, herhaalt men bij N-VA. Zeker omdat Hilde Crevits (cd&v) als viceminister-president vorig jaar haar woord gaf, en toch nog altijd aan tafel zit. Tenzij er een stevige ruildeal in de plaats zou komen, “maar cd&v biedt niets, het eist alleen maar“, zo is de analyse bij een kopstuk. “Zo onderhandelen is lastig.”
  • Juridisch gezien is het ook glad ijs: een heel nieuw akkoord zou betekenen dat men terug naar af gaat in de procedure. Dan moet er een nieuw openbaar onderzoek komen, met opnieuw allerlei bezwaarschriften. Zo dreigt het dossier op de lange baan te gaan, en deze legislatuur niet meer geregeld te worden. Dat zou meteen een de facto bouwstop kunnen veroorzaken: nu al wijzen specialisten erop dat bijna alle grote bouwdossiers door het gebrek aan robuust stikstofakkoord er niet meer door raken.

Wat ligt er op tafel? Cd&v heeft een hele tros verzuchtingen.

• De Boerenbond legde dit weekend met een plof de eis op tafel dat voortaan de stikstofregels voor landbouwbedrijven en de industrie dezelfde zouden moeten worden. Die laatsten worden pas aan strengere regels onderworpen als ze meer dan 1 procent impact hebben met stikstofuitstoot, terwijl dat voor de boeren al geldt vanaf 0,025 procent. Cd&v herhaalt die eis luidop in de pers, minder aan de onderhandelingstafel.
• Want bij minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) wijst men erop dat dit appelen en peren vergelijken is: de landbouw stoot veel meer stikstof uit (tot 40 keer meer) en het gaat om veel schadelijkere ammoniak. Bovendien schermt men in Het Belang van Limburg met “stevig juridisch advies hierover”, dat die twee wel degelijk apart behandeld kunnen worden. En er is het vooruitzicht, dat als de totale stikstofuitstoot zakt tegen 2030, ook voor de landbouw de drempel op 0,8 procent komt.
• Daarnaast gaat het om geld, voor de 58 landbouwbedrijven die op de zogenaamde ‘rode lijst’ staan. Alleen mag die niet meer zo genoemd worden: ook semantiek is van belang in akkoorden maken. Maar hoe dan ook: de lijst wordt aangepast, want is nu gebaseerd op gegevens van 2015, maar krijgt een recentere update. Alleen, wat dan met de bedrijven die nu ook het bericht krijgen dat ze moeten sluiten? Daarover is nog discussie: ook daar wil cd&v langer uitstel, met een optie om boeren die tot 50 procent reductie kunnen aantonen toch verder te laten doen.
• En dan is er discussie over de oudere boeren, die dicht bij het pensioen staan. Daarvoor zou cd&v een regeling willen, om hen uit te kopen. Vraag is of dat op korte termijn veel effect zou hebben, maar zowel N-VA als Open Vld hebben ook moeite met het principe op zich. “Welke bakker of slager krijgt zo’n afscheidspakket als die moet sluiten? Dat soort eisen is gewoon onredelijk, één beroepsgroep krijgt dan de kans om zomaar langs de kassa te passeren. Niemand anders zou dat nog maar durven eisen. Maar de Boerenbond wel“, zo is bij een geïrriteerde Vlaamse minister te horen.
• Want dat de zaak geld zal kosten, bovenop de 3,6 miljard euro belastinggeld die al gereserveerd werd vorig jaar, is wel duidelijk. Zo lijkt er een oplossing in zicht voor het Turnhoutse Vennengebied, waar het stikstofakkoord als doodsklokken boven de lokale landbouwbedrijven bleek te hangen. Speciaal intendant Piet Vantemsche, de voormalige baas van de Boerenbond, ging de zaak uit onderhandelen met de lokale boeren. Niet verrassend zullen nu alle boeren vrijwillig uitgekocht kunnen worden, maar dat zal dus weer bijkomende middelen vergen.
• Aan de andere kant van de weegschaal ligt ook een groot dossier: het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid. Dat werd voorbereid door minister van Landbouw Jo Brouns (cd&v), maar krijgt geen groen licht binnen de Vlaamse regering. N-VA houdt het vast, als pasmunt in het geheel. Dat leidt tot irritatie bij de christendemocraten, die al dagen briesen “dat N-VA de boeren gijzelt, met Europees geld”. De Boerenbond dreigde al met een kortgeding, cd&v zelf schermt met juridische argumenten dat het tegenhouden niet correct verloopt. De klok tikt: het dossier heeft zo’n twee maanden nog, voor het vastloopt bij de Commissie.

De essentie: Dit is de eerste grote test voor Jambon, sinds het debacle van de Septemberverklaring.

• “De Bouchez van de Lidl“, zo wordt ondertussen Sammy Mahdi, de cd&v-voorzitter, wat schamper genoemd bij N-VA, een knipoog naar diens zelfverklaarde bijnaam “Barack Obama van de Aldi”. De verwijzing naar Georges-Louis Bouchez (MR) is geen toeval: net als de Franstalige partijvoorzitter, die met z’n erg assertieve onderhandelingsstijl het de federale Vivaldi-coalitie bij momenten bijzonder moeilijk maakt, en daarbij de positie van federaal premier Alexander De Croo (Open Vld) ondergraaft, brengt Mahdi met z’n harde onderhandelingsstijl de Vlaamse regering en Jambon in zeer woelig water, zo gaat de analogie voor de N-VA-top.
• Want wat men in september al vreesde, wordt zo wel concreet: de jonge cd&v-voorzitter geeft weinig of niets om de Vlaamse coalitie, en laat dat ook goed voelen. In september werd zo minister-president Jan Jambon vernederd: hij moest met lege handen naar het Vlaams Parlement. “Gaan ze dat nu opnieuw flikken aan Jan, dat soort onnodige blessures? Wij kunnen het amper geloven”, zo is binnen de Vlaamse regering te horen.
• Opnieuw tekent zich daarbij dezelfde coalitie af, als in september: de irritatie zit niet alleen bij N-VA, maar ook bij de liberalen in de Vlaamse regering. Die hadden ook tal van vragen bij het uitvoeren van het Stikstofakkoord onder Demir, maar zijn zeker niet bereid om het tot een regeringscrisis te laten komen.
• “Misschien is de betoging vandaag wel een moment waar we door moesten: eerst het protest, en dan tot een deal komen?”, zo klinkt de hoop binnen de regering. De vraag blijft of dat lukt: vrijdag is al het laatste moment voor de Krokusvakantie. Haalt men dat niet, dan schuift het akkoord meteen op, en zal het wachten zijn tot na de vakantie, zo is de inschatting. Dat zou in elk geval duidelijk onderstrepen dat het cd&v menens is, en dat ze keihard gevochten hebben. Het speelt zeker mee voor Mahdi en co, die van “respect voor het platteland” een enorm strijdpunt gemaakt hebben. En het was ook de timing die begin deze week al circuleerde binnen de cd&v-top.

Om te volgen: De N-VA gaat congresseren in mei. Nu al leggen ze de thema’s op tafel, die ook de kiescampagne zullen kleuren.

• Van 12 tot 14 mei roept N-VA de troepen samen, voor een groot ideologisch congres, nog maar het vierde in hun geschiedenis. Die zijn voor de buitenstaander vooral interessant om te zien waar de partij de accenten gaat leggen. Want niet toevallig zijn een heleboel kopstukken vandaag de organisatoren van het congres, en straks de gedoodverfde lijsttrekkers: onder meer Sander Loones en Anneleen Van Bossuyt moeten een hoofdrol gaan spelen, naast Theo Francken en uiteraard Bart De Wever zelf.
• En opvallend, niet het confederalisme, maar de economie wordt het speerpunt van het congres: of liever de vraag “hoe de Vlaamse welvaart redden?”. Want het is met een behoorlijk stevig doembeeld dat De Wever en co in 2024 naar de kiezer zullen trekken: dit land trekt het niet meer, als er niets gebeurt.
• Die focus op de economie, in onzekere tijden, is geen geniale ingeving, maar eerder de logica voor wie al langer kiescampagnes volgt. Het communautaire thema is daarbij zelden dominant, ook in het verleden speelde N-VA veel vaker op het sociaaleconomische dan puur op zaken als een staatshervorming. Een kiezer stemt met de portefeuille, is de boutade die overigens niet enkel geldt voor Vlaanderen of België.  
• Vandaar dat een pak voorstellen op de plank liggen in dat kader:
  • Zo wil men de overheid hoe dan ook trimmen, en allerlei niveaus, structuren, adviesraden en overlegorganen schrappen en de werkingsmiddelen weghalen. Dat zou liefst 2,5 miljard euro aan minder overheidsuitgaven moeten opleveren.
  • Daarnaast moet er een systeem komen dat alle deelstaten tot begrotingsdiscipline dwingt. Als een deelstaat (lees: Wallonië, Brussel en de Franse gemeenschap) kampt met een tekort van meer dan 5 procent, of een schuldgraad van meer dan 150 procent, worden de dotaties automatisch geblokkeerd. Een hakbijl dus voor de andere deelstaten, die de tekorten zeker in de coronacrisis compleet zagen ontsporen. Enkel Vlaanderen kijkt tegen een begrotingsevenwicht aan, en ook maar pas in 2027.
  • Voor de federale overheid is er een andere ‘rem’: het totale overheidsbeslag, of de totale kost van de staat. Dat moet onder de 45 procent van het bbp gaan, of anders worden ook de federale overheidsuitgaven begrenst. Op dit moment zit dat overheidsbeslag ruim boven de 50 procent van het bbp.
  • Er zitten ook een paar ‘harde’ boodschappen in voor de burgers: het pensioen zou voor iedereen standaard op een loopbaan van 45 jaar gebracht worden, drie jaar langer dan wat onder meer de socialisten op tafel leggen. Gemiddeld wordt de pensioenleeftijd dan 63 jaar.
  • Ook in de werkloosheidsuitkeringen wil men besparen: liefst 4,5 miljard. Daarbij de gekende recepten: eerst een hogere uitkering, maar daarna een veel degressiever systeem, en na twee jaar het einde van die uitkeringen. Die uitkeringen zouden ook niet langer via de vakbond gebeuren.
  • Ook voor het leefloon worden de regels aangescherpt. Dat zou pas uitgekeerd kunnen worden aan wie hier vijf jaar wettelijk verblijft: een flinke domper voor asielzoekers. En tegelijk zou het bedrag verlaagd worden, en een deel in maaltijdcheques uitbetaald worden.
• Eén voor één maken die voorstellen bijzonder weinig kans om ooit in een regeerakkoord te raken, laat staan in een wet. Maar het zet N-VA netjes op de sociaaleconomische koers die De Wever en co zoeken: rechts van het centrum, met de tering die naar de nering gezet moet worden door de staat.
• Daarmee maken ze het onderscheid met Vivaldi, die vooral wilde aantonen “dat België nog werkt”. Maar ze differentiëren ook met Vlaams Belang, dat sociaaleconomisch een veel linksere koers is gaan varen, zeker tijdens de coronacrisis.

Opvallend: De politiezones moeten van 184 naar 40. Maar een stok achter de deur is er niet.

• Minister van Binnenlandse Zaken Annelies Verlinden (cd&v) komt met een nieuw idee, na haar opgemerkte analyse over de staatshervorming, gaat het deze keer over een andere bevoegdheid in haar portefeuille: de politiezones. Ze pakt in Knack uit met een voorstel.
• Die politiezones zijn al veel langer een probleem, omdat ze te klein geworden zijn, voor alle taken die de politie op zich moet nemen. Maar net zoals bij de gemeenten zelf, of op hoger niveau de intercommunales, liggen zo’n fusies politiek bijzonder gevoelig: de politiek dreigt lokaal postjes te verliezen, de burger een gevoel van ‘nabijheid’. Net daarop zette cd&v, de partij van Verlinden, overigens al fel in de afgelopen tijd.
• In die zin is het opvallend dat Verlinden nu zelf met een voorstel komt, om het aantal politiezones zeer drastisch te verminderen, van 184 nu naar 40 in de toekomst. Dat zou garanderen dat elke politiezone minimum 500 man personeel in dienst heeft, wat voldoende specialisatie zou garanderen. Die fusies wil Verlinden niet opdringen, ze roept de lokale burgemeesters en korpscheffen op het vrijwillig te doen.
• “Het is niet de bedoeling om te besparen, maar om politiemensen zo goed mogelijk te kunnen inzetten. Te kleine politiezones maken het moeilijk om veiligheid aan de bevolking te leveren. Want er is een grotere specialisatie van politiemedewerkers nodig”, zo stelde Verlinden vanmorgen op Radio 1.
• Vraag is of er veel bereidheid zal zijn, als er geen wortel of stok is, voor de lokale besturen. Al zou er voor de volgende ronde financiering wel een plan zijn om fusies te stimuleren. Maar dat is nog niet concreet. En de vraag is maar hoe het voorstel zou vallen in Franstalig België, waar men erg gevoelig is voor kleinschaligheid.
• In die zin lijkt het voorstel toch eerder een ballonnetje, van Verlinden. “Dit is een antwoord op de vraag over de toekomst van de politie. Als beleidsmaker moet ik toch op lange termijn durven spreken, om de toekomst te bestendigen?”, zo verdedigt Verlinden zich.
• De kritiek op Verlinden klinkt ondertussen niet min, bij andere partijen, ook in de coalitie. “Ze zou beter focussen op wat ze wél kan doen, eerder dan plannen lanceren die niet eens concreet zijn”, zo concludeert een partijvoorzitter.

Ook gevolgd: Het protest bij de politie blijft springlevend.

• Dat Verlinden wel andere katten te geselen heeft, blijkt uit het aanhoudend politieprotest. Daar is alweer een nieuwe stakingsaanzegging, voor meer syndicale acties. De vier politiebonden blijven daar bijzonder verontwaardigd over zowel de uitdoving van het NAVAP-systeem, dat politiemensen op vervroegd pensioen kon sturen vanaf 58 jaar, en ook het vertraagd uitvoeren van de beloofde loonsverhoging. Beide dossiers werden bij de begrotingscontrole in oktober beslist door Vivaldi.
• “Gisteren heb ik nog met de politietop besproken om op korte termijn overleg te organiseren, niemand is gebaat bij voetzoekers en bommetjes”, zo reageerde Verlinden op Radio 1, waarbij ze verwees naar recente acties van de bonden, die behoorlijk driest waren.
• Daarbij viseren de politiemensen één beleidspartij: Open Vld. Niet alleen op hun nieuwjaarsreceptie in de Bozar in Brussel was daar bijzonder fel protest, ook nog dit weekend, op een lokaal evenement van voorzitter Egbert Lachaert in Oudenburg, was er luidkeels protest. De bommetjes waarmee de politiemensen gooiden, veroorzaakten overigens schade aan het gebouw van de Bozar, dat klacht zou indienen tegen de politiebonden.
• “Crapuleus”, noemde Lachaert het gedrag van de politiebonden. “Iemand die dit doet op een voetbalmacht krijgt stadionverbod, maar de politiemensen mogen dit zomaar wel zelf doen?” Dat de partijvoorzitter uitgerekend zelf als laatste van zijn partij probeerde te bemiddelen, tussen de bonden en minister van Justitie Vincent Van Quickenborne (Open Vld) en nu persoonlijk geviseerd wordt, zit hem hoog. 
• Op Terzake ging Lachaert gisteren in debat met Vincent Houssin, de baas van de onafhankelijke politievakbond VSOA. Lachaert slingerde die in het gezicht dat het gooien met voetzoekers “onwaardig gedrag is voor de politiemensen”. Maar Houssin drukte meermaals zijn verontwaardiging uit over een protocolakkoord dat getekend werd door de Vivaldi-regering, volgens hem met zowel Verlinden, als minister Van Quickenborne. Die laatste ontkent getekend te hebben. “Dit hebben wij in tien jaar nog nooit meegemaakt, iemand die zo z’n woord breekt”, zo stelde Houssin.

In het nieuws: Een dode in de Paleizenstraat, waar het kraakpand ontruimd wordt.

• Het moest het einde worden van een pijnlijke episode in de opvang van asielzoekers, maar ook daklozen en drugsverslaafden in Brussel: het beruchte kraakpand in de Paleizenstraat in Schaarbeek zou eindelijk ontruimd worden. Maar die ontruiming, die erg veel media-aandacht krijgt, verloopt niet van een leien dakje.
• Vanmorgen werd zelfs een dode uit het pand gehaald door de lijkschouwer, zo bericht Belga. Meteen reageerde de betrokken staatssecretaris voor Asiel en Migratie Nicole de Moor (cd&v): “Het is verschrikkelijk dat er iemand is overleden in het kraakpand in de Paleizenstraat. Mijn medeleven aan de naasten. Ik volg de zaak op de voet om de volledige toedracht te kennen. We zijn in contact met Brusselse autoriteiten en politie.”
• Of het om iemand gaat die recht had op opvang, is niet duidelijk. Al eerder overleed iemand in het kraakpand, toen ging het om een sans-papier, die geen recht op asielopvang had.
• Tegelijk blijft de hele opruim-operatie woelig verlopen: gisteren waren er opvangplekken en bussen te kort. Want hoewel in de aanloop naar de ontruiming iedereen die recht had op opvang een blauw armbandje gekregen had, kwamen bij de start van de actie plots nog veel meer personen af op de actie, onder meer vanuit de buurt van het Klein Kasteeltje, waar al weken buiten geslapen wordt. Het leverde een hoop trek- en duwwerk op aan die bussen, die de bewoners naar een medische screening op de Heizel en daarna opvang moesten brengen.
• Het geheel blijft een gênante vertoning voor de federale regering, maar ook voor het Brussels Gewest en de gemeente Schaarbeek. Die laatste staat in voor de orde en veiligheid, en liet maanden betijen. Het gewest is zelf eigenaar van het gebouw én staat in voor daklozenopvang op haar grondgebied. De federale overheid heeft het aspect van de asielzoekers onder zich, en lukt er al maanden niet in om genoeg opvangplaatsen te creëren. Ook gisteren bleek dat andermaal.
• Zo blijft de aanpak ook politiek voor enorme spanning zorgen: de linkerflank in de regering, met de groene partijen en PS op kop, heeft het bijzonder lastig met staatssecretaris de Moor en diens aanpak. De chaos bij de ontruiming, en opnieuw een dode, helpen allerminst.
• Ondertussen zijn er ook de juridische spanningen rond de dwangsommen die de federale regering werden opgelegd door rechters. Asielzoekers die geen opvang kregen stapten immers massaal naar de rechter: ze hebben juridisch gezien recht op bed, bad en brood. België werd zo al 7.500 keer veroordeeld. De dwangsommen lopen uiteen, maar volgens regeringsbronnen gaat het bij elkaar om “tientallen miljoenen euro’s”.
• Die weigert de Moor te betalen, wat leidt tot inbeslagnames. Die beperken meteen het financiële risico voor de staat wel: de deurwaarders mogen enkel niet-essentiële spullen meenemen, zodat de overheid verder haar werk kan doen.
• Dat gebeurde gisteren bij de federale dienst Fedasil nu ook effectief: wat zetels, een televisie en andere meubels worden vrijdag openbaar verkocht. Ook op het kabinet van De Moor werden de lijsten al opgemaakt, van wat straks verkocht kan worden. Maar de koffiezet en andere spullen zijn daar nog niet opgehaald.
• Vraag is of de advocaten van de asielzoekers, die gemiddeld elk liefst 30.000 euro eisen, niet nog verder gaan: ze zouden straks ook het kabinet van premier Alexander De Croo kunnen viseren. Daar hangt, in tegenstelling tot bij de Moor, wél waardevolle kunst aan de muren. Onder meer een schilderij van de Belgische kunstenaar Pierre Alechinsky, dat in de Zestien hangt, kan dan straks mogelijk geveild worden, om asielzoekers schadevergoeding te betalen.