Zowel de pensioenen als de energiemaatregelen zijn symptomatisch over de begroting: het blijft bijzonder moeilijk het federale huis financieel op orde te krijgen. Maar donkere wolken pakken zich samen boven de NV België, komende vanuit Europa.

De essentie: Het is een cruciale Europese discussie waar al tot vervelens toe over wordt gewaarschuwd: hoe gaan de spelregels er straks uitzien voor de begroting van elke EU-lidstaat, maar zeker die van de eurozone? Ook binnen België beroert ze de federale regering, die een bijzonder betrokken partij is uiteraard.

• Dat de Maastrichtnormen (in grote lijnen 3 procent van het bbp als maximum, en 60 procent van heel dat bbp als totale staatsschuld) aan een soort ‘update’ toe zijn, daarover is men het in Europa eens. De Europese Commissie beseft maar al te goed hoe gevoelig die herziening is, en moet rekening houden met een pak ideologische, maar ook intra-Europese gevoeligheden tussen noord en zuid.
• En vooral: op het eind van de rit moeten die regels wel de EU én de eurozone bijeen houden. Een te grote divergentie tussen lidstaten zou onvermijdelijk leiden tot een nieuw aanval van de markten op de euro, zoals ooit met de Griekse crisis gebeurde.
• Hoewel de bevoegde commissaris Paolo Gentiloni een Italiaanse socialist is, is het voorstel van de Commissie ter hervorming toch behoorlijk pittig, voor de nieuwe regels rond deficieten in de overheidsuitgaven. Zeker voor landen die met een structureel te hoge staatsschuld kampen, boven die 60 procent van het bbp. België zit daar met meer dan 110 procent van het bbp wat staatsschuld betreft dus ruim boven.

Daarnaast: En er zijn nog meer ‘structurele gevaren’ die onder de nieuwe regels feller bestraft zouden worden. Zo is er een snelle vergrijzing, stijgende rentes én het hoogste begrotingstekort van de EU.

• Vanaf 2024 zou de Commissie al opnieuw de normen gaan laten gelden: door de coronacrisis zijn die immers opgeschort, waardoor België ook naar een tekort van 5,9 procent in 2023 kon gaan, zonder dat het op de vingers getikt werd.
• Het Planbureau rekende nu al uit wat er zou kunnen gebeuren, als simulatie, als vanaf 2024 de nieuwe regels zouden gaan gelden. Het oogt niet fraai.
• “Uit simulaties blijkt dat de vereiste budgettaire aanpassing kan oplopen tot 4,0 procent van het bbp in 4 jaar (dat wil zeggen 1,0 procent extra aanpassing per jaar gedurende 4 jaar), en tot 4,8 procent van het bbp in 7 jaar (ofwel 0,7 % extra aanpassing per jaar gedurende 7 jaar). Het verkrijgen van een aanpassingsperiode van 7 jaar in plaats van 4 jaar is echter afhankelijk van het feit dat er hervormingen en investeringen worden voorgesteld die gunstig zijn voor de economische groei en de houdbaarheid van de schuld”, zo schrijft het Planbureau.

Onderliggend: Onder de huidige regels van de EU is een inspanning van 0,6 procent besparing ten opzichte van het bbp op de begroting nodig, voor landen die een te hoge schuldgraad hebben.

• Die inspanning zou dus nog fors kunnen gaan toenemen, voor de regeringen die na Vivaldi komen. Die deed zelf op 4 jaar tijd een inspanning van 1,2 procent, uiteraard wel in crisistijd. Maar toch: het geeft de grootorde aan van wat potentieel op volgende regeringen afkomt.
• Het wordt dan een helse rit voor de federale ploeg, om dan nog een beleid te kunnen gaan uittekenen. De ene na de andere besparing en sanering dreigt, of de staat moet de taksen nog eens fors gaan optrekken. Vermoedelijk wordt het beiden, een oude Belgische consensus.
• Vanuit de Vlaamse regering kwam er al een felle reactie van de Vlaamse minister van Begroting Matthias Diependaele (N-VA): “Dit rapport toont nog maar eens de onhoudbaarheid van de Belgische overheidsfinanciën aan. Ook onder “soepelere” regels moet de federale overheid dringend haar tekort terugdringen. Leg geen hypotheek op volgende generaties.”
• Overigens is de zaak nog niet afgeklopt, binnen de EU: de Commissie heeft haar voorstellen, maar ook de lidstaten moeten nog hun zegje doen. Het kan dus zijn dat de molensteen nog wel wat lichter wordt, voor toekomstige federale regeringen.