Kernenergie is in verval geraakt sinds de ramp in Fukushima in Japan meer dan tien jaar geleden, maar is misschien klaar voor een comeback. De invasie van Rusland in Oekraïne en de stijgende aardgasprijzen hebben ertoe geleid dat sommigen stellen dat kernenergie kan helpen om de dubbele uitdaging van energiezekerheid en klimaatverandering op te lossen. Is de sector terug van weggeweest, of zal dit weer een valse dageraad blijken te zijn?

Tot voor kort leken de vooruitzichten voor kernenergie slecht. De centrales die in de jaren
1970 en 1980 zijn gebouwd, naderen het einde van hun levensduur, terwijl Duitsland en
Japan om politieke redenen hebben besloten hun centrales te sluiten.(Japan heroverweegt ze ondertussen toch weer te openen, nvdr.) Van de relatief weinige nieuwe kerncentrales die momenteel worden gebouwd, zijn er vele verwaarloosd door managementfouten en technische storingen. De EPR-drukwaterreactoren, het paradepaardje van Flamanville in Noord-Frankrijk en Olkiluoto in Finland, lopen
respectievelijk 13 en 12 jaar achter op schema. Hinkley Point in Zuidwest-Engeland, dat in 2023 de energie had moeten leveren om de Britse kerstkalkoenen te koken, kan nu in 2027 operationeel zijn. Het is onvermijdelijk dat al deze projecten het budget ruimschoots overschrijden.

Het argument van de industrie dat kernenergie moet worden beschouwd als een zegen voor de overgang naar schone energie heeft de neergang niet kunnen stoppen

In de Verenigde Staten is sinds 1996 geen nieuwe commerciële kerncentrale meer geopend.
De combinatie van goedkoop binnenlands schaliegas en subsidies voor windenergie heeft de rendabiliteit van bestaande centrales ondermijnd en heeft investeringen in nieuwe projecten ontmoedigd. Nu de kosten van alternatieve energiebronnen dalen, begint kernenergie een buitensporig dure en riskante aangelegenheid te lijken. In veel landen is het personeel met nucleaire technische vaardigheden verouderd en de aanwerving van personeel is het afgelopen decennium minimaal geweest. Het argument van de industrie dat kernenergie moet worden beschouwd als een zegen voor de overgang naar schone energie heeft de neergang niet kunnen stoppen.

Oorlog maakt nieuwe kerncentrales plots veel concurrerender

Maar in het afgelopen jaar hebben de snel stijgende energieprijzen en de energieonzekerheid ten
gevolge van de Russische invasie in Oekraïne regeringen en consumenten eraan herinnerd dat het riskant is om afhankelijk te zijn van de invoer van belangrijke strategische hulpbronnen. Het maximaliseren van de in eigen land geproduceerde elektriciteitsvoorziening moet het uitgangspunt zijn van elke strategie voor energiezekerheid. Tegelijk hebben de scherpe stijgingen van de aardgasprijzen in de afgelopen 12 maanden ervoor gezorgd dat nieuwe kerncentrales veel concurrerender beginnen te lijken.

Het resultaat is een golf van nieuwe projecten en plannen. Voormalig premier Boris Johnson wilde dat kernenergie in 2050 ruim 25% van de elektriciteit in het land zou leveren. In april heeft China de bouw van zes nieuwe reactoren goedgekeurd, bovenop de 54 reactoren die al in bedrijf zijn en de 19 reactoren die nog in aanbouw zijn. Naar verluidt onderhandelen Chinese bedrijven over de ontwikkeling van 40 nieuwe reactoren over de hele wereld. Een reactor van Chinese makelij in Karachi, Pakistan, is op 31 maart in bedrijf genomen, en China heeft eerder dit jaar een overeenkomst gesloten voor de bouw van een andere nieuwe kerncentrale in Argentinië.

Aantal EU-landen tonen grote belangstelling

Duitsland is in 2011 begonnen met het sluiten van zijn nucleaire capaciteit en zal naar verwachting eind dit jaar zijn drie resterende centrales sluiten. Elders in de Europese Unie is er echter grote belangstelling voor de mogelijkheden van kernenergie om de Russische aardgasleveringen te vervangen waarvan de EU de afgelopen 40 jaar afhankelijk is geweest. De Franse president Emmanuel Macron kondigde vóór de recente presidentsverkiezingen aan dat Frankrijk tot 14 nieuwe kernreactoren zou bouwen, te beginnen in 2028. En Polen heeft in maart plannen ingediend voor de bouw van zes nieuwe reactoren.

Small Modular Reactors – SMR’s

Bedrijven zoals Rolls-Royce in het Verenigd Koninkrijk en NuScale in de VS ondersteunen deze trend en ontwikkelen een nieuwe generatie van kleine modulaire reactoren (small modular reactors – SMR’s) die in minder dan tien jaar kunnen worden gebouwd en in bedrijf kunnen worden gesteld. SMR’s kunnen in serie worden gebouwd en zouden particuliere investeerders moeten aantrekken die worden afgeschrikt door de lange doorlooptijden, de escalerende bouwkosten en de risico’s die verbonden zijn aan complexe grootschalige centrales zoals die van Flamanville.

Nucleaire renaissance is verre van zeker

Maar een nucleaire renaissance is verre van zeker. Momenteel dreigen meer reactoren te worden gesloten en ontmanteld dan er worden gebouwd. Hoewel de publieke opinie in de meeste landen gunstiger is geworden voor kernenergie, blijft diepgewortelde weerstand, onderbouwd door milieu- en veiligheidsoverwegingen, een renaissance in de weg staan.

Lokale planningsprocessen zijn uitgebreid en bitter. De bouw neemt tijd in beslag, niet in het minst vanwege de uitgebreide veiligheidsbeoordelingen die vereist zijn, en tijd kost geld. Als gevolg daarvan zullen projecten alleen doorgaan als er geloofwaardige garanties zijn met betrekking tot toekomstige prijsstelling en stroomafname. De toekomst van kernenergie is onlosmakelijk verbonden met het overheidsbeleid, dat zoals altijd onzeker is en een verdere bron van risico’s vormt.

Wat met de afvalverwijdering?

Bovendien is er geen garantie dat de aardgasprijzen hoog zullen blijven wanneer nieuwe velden in regio’s zoals Noord-Afrika of Centraal-Azië in productie worden genomen, of dat de EU haar belofte zal nakomen om haar gasinvoer uit Rusland tegen het einde van dit jaar met twee derde te verminderen. Ook slaagt de nucleaire industrie er nog steeds niet in het probleem van de afvalverwijdering doeltreffend aan te pakken. In centrales zoals Sizewell in Oost-Engeland is er de bijkomende uitdaging van het veiligstellen van voldoende watervoorraden om de reactoren te laten werken.

Gezien het vooruitzicht van een langdurig conflict in Oekraïne dat de handel met Rusland zal beperken, en gezien het feit dat elektrificatie waarschijnlijk steeds belangrijker zal worden naarmate we evolueren naar een koolstofarme wereld, is het potentieel voor kernenergie enorm. Vanwege de aanlooptijd kan kernenergie geen onmiddellijke oplossing bieden voor de uitdagingen van vandaag. Binnen tien jaar echter kan kernenergie, samen met wind- en zonne-energie, de mondiale gasmarkt ondermijnen. De vraag is of civiele kernenergie nu eindelijk de belofte kan inlossen die zij sinds haar ontwikkeling in de jaren vijftig van de vorige eeuw heeft getoond.

De auteur Nick Butler, gastprofessor aan het King’s College in Londen, is stichtend voorzitter van het Kings Policy Institute en voorzitter van Promus Associates.

© Project Syndicate, 2022 – www.project-syndicate.org