De Vlaamse coalitie blijft zichtbaar verdeeld over het zichtbaarste dossier van het moment: landbouw. Eén minister blijft daarbij centraal in de storm staan: Zuhal Demir (N-VA). Ze kon gisteren triomferen met een deal met 3M rond PFAS, maar moest even later zwaar in het defensief in het Vlaams Parlement. De oppositie, maar ook cd&v en Open Vld hakten op haar in, over haar uitspraken rond de varkenskweek in Vlaanderen. “Nogal wat varkens worden onaangeroerd vernietigd, en ook daar draait de belastingbetaler voor op”, zo had de minister dit weekend verklaard op VTM. Na dagen commotie bij de sector, die dat stellig ontkende, kreeg Demir verschillende malen de vraag van cd&v’er Tinne Rombouts, spreekbuis van de Boerenbond, om zich te excuseren. “Een minister die de weg inslaat van desinformatie of van polarisering is het laatste wat we nodig hebben”, verklaarde Rombouts. Demir weigerde excuses, wat het halfrond in lichterlaaie zette, en waarbij Vlaams Belanger Stefaan Sintobin zowaar applaus kreeg van enkele Open Vld’ers en cd&v’ers: het zit diep, de onenigheid.

In het nieuws: In Nederland laait het boerenprotest hoog op. Dat leidt zelfs tot een schietpartij met de politie.

De details: In België blijft het voorlopig beschaafd, maar in de Vlaamse regering zelf klimt de temperatuur.

• Systematisch applaus bij cd&v en Open Vld, bij elke tussenkomst die minister Demir in de hoek zette. Systematisch tandengeknars bij N-VA. Een oppositie die zich dan maar aansluit bij delen van de hopeloos verdeelde meerderheid: Vlaams Belang radicaal ‘pro’ de boeren, Vooruit en Groen vooral met veel vragen over of er nog een coalitie is. En een minister die zich allerminst in de hoek laat zetten, en van zich af blijft bijten. Het Vlaams Parlement was een ware arena, gisteren tijdens het vragenuurtje.
• Alles draaide rond uitspraken van Demir in het weekend, bij VTM. Dat de N-VA-minister niet op haar mondje gevallen is, en durft al tackelend met het gestrekte been in het debat te vliegen, is geweten. Zondag maakte ze die reputatie waar, bij Dany Verstraeten.
• “Vlaanderen kweekt en exporteert meer dan het dubbel van het aantal varkens dan het zelf eet. We krijgen ze niet eens allemaal geëxporteerd. Nogal wat varkens worden onaangeroerd vernietigd, en ook daar draait de belastingbetaler voor op“, zo stelde ze daar, wat ze zelf ook in een tweet goot.
• Dat zette de landbouwsector vrijwel meteen aan tot woede: die stelling was “helemaal fout” volgens hen. “Absolute onzin“, reageerde Michael Gore van de Federatie van het Belgisch Vlees al diezelfde zondag.
  • “Alsof we in ons land systematisch te veel varkens zouden produceren én ze daarna zouden vernietigen, omdat ze niet verkocht raken.”
  • “Als er in ons land al varkensvlees vernietigd wordt, dan is dat omdat het een ziek dier is of omdat er in de supermarkt een pakje niet tijdig verkocht raakt. Maar dat zijn zeer kleine hoeveelheden.”
  • “Dan gaat dat naar Rendac om er ofwel dierenvoeding of biomassa van te maken of – als het echt voor niets anders meer kan dienen – naar de cementindustrie. Niets gaat verloren.”
• De ene ‘factcheck’ na de andere volgde, tegenwoordig een populair format in een journalistieke wereld die graag zwart-wit redeneert, waarbij Demir in de hoek werd gezet. De Boerenbond was er ondertussen wel zeker van: “Dit is bewust de sector in een slecht daglicht stellen.” Vanop het kabinet van Demir kwam maar heel partieel een verdediging: veel harde cijfers om de boude stelling van de minister te staven waren er niet.

Wat net vooraf ging: In politiek gaat het er soms over het ‘narratief’ te draaien. Dat was Demir volop aan het doen.

• Tegen woensdag leek die hele varkensdiscussie wat gaan liggen. Temeer omdat Demir net die middag met een groot akkoord met 3M, de vervuiler van PFAS in de Antwerpse haven, kwam aandraven.
• Daarbij kon Demir toch een stukje triomferen. Want hoewel het bedrag van in totaal 571 miljoen euro aan schadevergoeding, die 3M gaat betalen, toch wel erg hoog lijkt, kon de minister blijven benadrukken “dat er niets definitief is”. Met andere woorden: als er straks nog meer schade en vervuiling blijkt, is 3M niet vrijgesteld van toekomstige verplichtingen. “Ik wil geen Eternit-scenario, waarbij pas achteraf bleek hoe schadelijk asbest was, en waar alles juridisch dichtgemetseld zat”, zo verklaarde Demir stoer.
• Dat die rekening nog volgt, en verder oploopt, is niet ondenkbaar: nu al is de hele sanering astronomisch. De duurste opruim ooit van milieuschade in Vlaanderen kostte tot nu toe 60 miljoen euro, en PFAS dreigt al een tienvoud te worden. En het drama zit overal, zo blijkt uit recente metingen van de Vlaamse Milieumaatschappij: van de tientallen meetputten van grondwater blijkt bijna 90 procent vervuild met PFAS-verbindingen.
• In die context kwam Demir woensdag relatief goed uit het debacle: zelfs de rabiate tegenstanders van de Vlaamse regering, zoals de lokale activisten in Zwijndrecht, moesten erkennen dat de deal “een eerste stap was”. En vooral dat ‘open einde’ in het akkoord was handig politiek gedraaid.

Opvallend, vervolgens: Het was niet de oppositie, maar de coalitiepartner, die Demir niet liet ontsnappen, over haar uitspraken over de varkens.

• Een uurtje na de triomfantelijke persconferentie over 3M wachtte het Vlaams Parlement. Met daar Tinne Rombouts (cd&v), die stond te zwaaien met dé vraag: “Op basis van welke cijfers en op basis van welke bron heeft u de uitspraak gedaan dat varkens onaangeroerd vernietigd zouden worden, en dat er geen exportmarkt zou zijn?”
• Waarop ook Stefaan Sintobin (Vlaams Belang) op de discussie sprong: “Misschien nog een beetje bedwelmd van het grote N-VA-feest de avond voordien? Maar in het VTM-nieuws hebt u toch een en ander verkondigd dat complete nonsens was. U hebt de hele varkenssector, en bij uitbreiding de hele landbouwsector geschoffeerd. (…) Komt u vandaag met een rechtzetting?”
• Demir zat in het defensief, en probeerde aanvankelijk met de uitleg: “Ik heb twee dingen gezegd zonder dat ik daar zelf een oorzakelijk verband in heb gelegd.” En ook: “Ik heb nooit uitgehaald of willen uithalen naar de sector.” Ver van excuses dus.
• Daarop ging ook die andere coalitiepartner, Open Vld, door op de zaak: “Uitspraken van een minister die gebaseerd zijn op foutieve gegevens, ondermijnen de betrouwbaarheid. (…) Als u zelf vindt dat u fout hebt gecommuniceerd, wilt u zich dan bij de varkenssector excuseren?“, zo sneerde Bart Van Hulle (Open Vld), onder luid applaus van zijn fractie en die van cd&v.
• Voor Groen en Vooruit, maar evengoed Vlaams Belang, zat er niet veel anders op dan opnieuw de fundamentele vraag te stellen: “Is er eigenlijk nog een stikstofakkoord?” Moeilijk te zeggen, met zo’n verdeelde meerderheid.
• Daarop trok Demir dan maar helemaal in de aanval:
  • “We zitten gewoon met te veel varkens. U moet de Europese cijfers maar eens bekijken, per tien Vlamingen hebben we acht à negen varkens, in Duitsland zijn dat er drie, in Nederland zeven. Men kan het zonlicht niet ontkennen.”
  • “We hebben in de schoot van de regering inderdaad een akkoord gemaakt. We hebben een stikstofakkoord onderhandeld dat eigenlijk niemand wil. Sorry, ik word daar ook niet vrolijk van. Als men denkt dat ik elke ochtend opsta van ‘Yes!’… Neen, helemaal niet.”
• Daarop kon collega-minister Jo Brouns, die voor cd&v Landbouw afdekt, sussend tussenkomen: “Collega’s, ik denk dat het duidelijk is dat we vandaag concluderen: in Vlaanderen worden gezonde dieren niet onnodig geslacht. De Vlaamse varkenshouderij is een van de meest performante, wereldwijd. Vlaamse varkens zijn dan ook gegeerd in Europa.”
• Maar terwijl minister Brouns voor cd&v zalfde, mocht Parlementslid Rombouts nog eens slaan: “Meer dan ooit is er dan ook nood aan correcte informatie, aan respect en aan vertrouwen. Collega’s, een minister die de weg inslaat van desinformatie of van polarisering is het laatste wat we nodig hebben.”
• Daar mocht Sintobin nog eens een salvo op afvuren: “Ik roep de Vlaamse regering op om meer respect te tonen voor onze landbouwsector. U moet de landbouwsector koesteren in plaats van hem kapot te maken”, waarop hij zowaar applaus kreeg van Gwendolyn Rutten (Open Vld) en Bart Dochy (cd&v). Dat werd fijntjes opgemerkt door Parlementsvoorzitter Liesbeth Homans (N-VA): Sintobin had zich eerder in het debat beklaagd dat “de meerderheid’ het wel eens was met hem, maar nooit voor hem applaudisseerde. “Het zijn er toch al twee van de meerderheid. U moet niet alles ineens willen”, zo stelde Homans al lachend.

De essentie: Het landbouwdossier zal blijven etteren voor de Vlaamse regering.

• Het Nederlandse boerenprotest houdt al weken de noorderburen in de greep: autosnelwegen zitten strop door blokkades, natuurgebied wordt omgeploegd, eeuwenoude bomen werden omgezaagd, maar de politie schiet evengoed met scherp ook op een minderjarige bestuurder van een tractor, die in de cel belandt wegens poging tot doodslag.
• Als het druppelt in Den Haag, sijpelt het toch ook door in Vlaanderen. Niet in het minst omdat Demir, als pasionaria van de Vlaams regering, ook zelf actief het bruggetje maakt: ze dook al op in Nederlandse praatprogramma’s over het dossier, en steunt openlijk en regelmatig haar Nederlandse collega-minister voor Natuur en Stikstof Christianne van der Wal.
• Dat Demir tegelijk zelf doodsbedreigingen had ontvangen, en ondertussen politiebescherming geniet, werd politiek gezien een integraal onderdeel van de perceptieoorlog die woedt rond het dossier. En daar valt moeilijk nog boven te gaan.
• Maar tegelijk is cd&v, onder impuls van de oude zuil de Boerenbond, steeds meer in het verzet gekomen tegen de deal die kopvrouw Hilde Crevits (cd&v) sloot rond stikstof, met heel de Vlaamse regering. Doordat Crevits het departement landbouw liet aan Brouns, opende zich nog meer een mogelijkheid tot offensief voor de drukkingsgroep.
• Maar Brouns wil het slimmer spelen dan de initiële perceptie: hij zoekt de polemiek met Demir bewust niet, en speelt veel liever de verzoener, de gematigde. Voor de schermen toont Brouns, die straks in 2024 in Limburg dé tegenstander is van Demir, enkel mild begrip. Een beproefde cd&v-techniek.
• Want ondertussen sturen de christendemocraten wel goed zichtbaar, net onder de waterlijn, de torpedo’s. Vlaams Parlementslid Rombouts is al langer de nagel aan de doodskist van Demir, ook al zitten ze samen in de meerderheid. Als cd&v-Parlementslid uit de Noorderkempen geldt zij als expliciet verdediger van de sector: tijdens boze vergaderingen van de boeren, dook ze op in het publiek, onder de boeren, tegen de minister. Dat Demir over Rombouts stelde “dat ze al 18 jaar in het Parlement zit, maar nog altijd blijkbaar niet goed weet over wat ze spreekt”, helpt uiteraard niet echt.
• Het is niet moeilijk te voorspellen dat het boerenprotest zal blijven broeien, en helemaal tot uitbarsting zal komen, wanneer de definitieve hakbijl valt over het openbaar onderzoek en de opmerkingen van de steden en gemeenten. Intussen wordt de Vlaamse coalitie telkens ongenadig in twee gekliefd.

Genoteerd: Een harde belofte van Vivaldi: “Er komt een deal met Engie, voor de vakantie.”

• Noem het geen “zomerakkoord”, maar een “zomeragenda”, weten we sinds dinsdag, dankzij premier Alexander De Croo (Open Vld). Maar zijn Vivaldi werkt hard, om voor het verlof toch nog een en ander te regelen, en dan de reiskoffer te pakken.
• Vanmorgen maakte minister van Energie Tinne Van der Straeten (Groen) daarbij een harde belofte, in een gesprek op de RTBF: “Het is ons doel om niet op vakantie te vertrekken, zolang het akkoord niet is gesloten.” Daarbij gaat het over de onderhandelingen met Engie, de Franse energiereus die de kerncentrales in België uitbaat.
• Met de Fransen moet men tot afspraken komen over het langer openhouden van de jongste reactoren, Doel 4 en Tihange 3, maar tegelijk ook over een extra taks op de superwinst die Engie boekt én over een deal rond de berging van het afval en de ontmanteling van de centrales.
• Daarbij schipperde Vivaldi de afgelopen weken een beetje over wanneer dat akkoord met Parijs er moet komen. Van der Straeten zelf sprak op een bepaald moment over “het eind van de zomer”, maar nu klinkt het dus dat 21 juli “een beetje de deadline” is. Die nationale feestdag geldt als het moment waarop Vivaldi de rolluiken dicht trekt, en men in verlof gaat.
• Heel interessant in het groter geheel is dat net nu de nieuwe Franse regering onder leiding van Elisabeth Borne het hele Franse nucleaire park wil nationaliseren: het wil EDF, of Électricité de France voor 100 procent in staatshanden. Dat is nu al 84 procent. De Fransen doen dus net de omgekeerde beweging die de Belgische regering doet, terwijl de Franse president Emmanuel Macron toch nauwe banden onderhoudt met premier De Croo: beiden zitten samen in de liberale fractie Europees, en hebben heel regelmatig overleg.
• Frankrijk plafonneert de elektriciteitsprijzen in eigen land, wat enorm drukt op de winstmarges van EDF, dat eigenlijk al jaren nauwelijks iets verdient. Maar de keerzijde van de medaille is er zeker: de inflatie in Frankrijk blijft daardoor significant lager, terwijl de rest van Europa kreunt onder waanzinnige stijgingen van de prijzen op de energiemarkt.
• Engie, naast EDF de andere grote speler in Frankrijk op vlak van energie, heeft bijna geen nucleaire installaties meer, behalve in België. Het bood de Belgische overheid aan om mee in het kapitaal van de Belgische kerncentrales te stappen. Nu al is de Franse overheid ruimschoots de grootste aandeelhouder in Engie: onrechtstreeks onderhandelt men dus ook met Macron.
• Maar binnen de coalitie is zo’n participatie een enorm taboe, net als het langer openhouden van meer dan twee centrales: de groenen liggen helemaal dwars. De vraag is nochtans, met de huidige energiecrisis, meer dan legitiem: verschillende andere landen, zoals de VS en Nederland, hebben al veel langer beslist om soortgelijke reactoren, met dezelfde technologie, nog jaren open te houden, en zo bijna CO2-neutrale energieproductie te behouden.

Ook nog bezig: De pensioendiscussie verhuist naar zondag.

• Vanmorgen lag het dossier van de pensioenen andermaal op de regeringstafel, tussen acht en tien was er een kernkabinet over de zaak. Van een doorbraak was “absoluut geen sprake”, zo stelt een hoge bron.
• De grote lijnen van de discussie zijn ondertussen al veel langer bekend: een trosje op rechts, met vooral de MR en cd&v zijn zeer bekommerd om de betaalbaarheid van de plannen. Ze willen niet dat de toekomstige rekening nog verder oploopt.
• Op links focust men vooral op het verder uitbreiden van toegang tot het minimumpensioen en vervroegd pensioen voor sommige categorieën sneller openstellen. Fundamenteel is dat de grote eis van de PS, het verhogen van het minimumpensioen naar 1.500 euro. Dat is eigenlijk al binnengehaald: de partij onderhandelt vanuit een zetel.
• “Zondag wordt de discussie verder gezet”, zo is te horen op de Zestien.

Genoteerd: Moet België Luxemburg volgen?

• De werkgevers blijven zich roeren in de grote sociaal-economische discussie. Vandaag lanceert VBO-voorzitter Pieter Timmermans in De Standaard de oproep om “het voorbeeld van Luxemburg” te volgen. Dat land is het enige van de buurlanden dat ook het systeem van de automatisch loonindex heeft: in Europa hebben enkel Malta en Cyprus ook een vorm daarvan. Volgens het VBO zullen daardoor de lonen in België tot 2023 met 11 procent omhoog gaan, terwijl dat maar 5 procent zou zijn bij de omringende landen. 
• De Luxemburgse regering besliste immers om de loon­indexering één tot maximaal twee jaar uit te stellen, met wel een sociale correctie voor de lage inkomens. Timmermans wil dat hier ook: “Als we niets doen, is België tegen 2024-2025 de zieke man van Europa.” De vraag is of de vakbonden, die net meer marge willen om te onderhandelen over loonstijging, daar ook maar over zouden willen aan tafel gaan. In Luxemburg protesteerden ze fel tegen die maatregel, die genomen werd door het paars-groene kabinet.

Doorbraak: Een eerste deal voor Nicole de Moor (cd&v) op Asiel en Migratie.

• De vuurdoop van de nieuwe staatssecretaris de Moor is een feit: in de kern kreeg ze gisteren groen licht, inclusief van Ecolo, over een nieuw opvangplan voor asielzoekers. Want daar was een crisis ontstaan: de diensten konden nauwelijks de instroom nog aan, waardoor men met een wachtlijst ging werken en mensen op straat moesten slapen, terwijl het rechtszaken regende tegen de staat. Voorganger Sammy Mahdi (cd&v) liet zijn voormalige kabinetschef zo een behoorlijk lastige erfenis na.
• Maar de Moor forceerde een oplossing, vooral schijnbaar dankzij de PS en minister van Defensie Ludivine Dedonder (PS), die blijkbaar toch overstag ging, en 750 extra opvangplekken voor asielzoekers voorziet in legerkazernes. Defensie zit nu aan 6.000 plekken, de PS gaf al aan “dat het nu goed geweest is”.
• Tegelijk is de eis van Groen en vooral Ecolo om de asielzoekers tijdelijk in hotels op te vangen en ook in locaties die voor Oekraïnevluchtelingen zijn, afgewezen: niemand anders in de regering zag dat zitten.
• De administratie van Fedasil, die meer personeel krijgt, kan ondertussen de aanvragen nauwelijks aan, omdat er ook die instroom blijft van Oekraïense vluchtelingen. Vandaar dat nog eens 750 extra plaatsen achter de hand worden gehouden: er komt een nieuwe aanbesteding bij de privé en een oproep bij de gemeenten.
• Meest opvallende stukje van de deal is misschien een nieuw “Dublincentrum” in Zaventem met 220 plaatsen. Die naam ‘Dublin’ verwijst naar de Europese afspraak dat asielzoekers die eerst elders in de Europese Unie geregistreerd zijn daar ook moeten opgevangen worden, in afwachting van een beslissing. In realiteit gebeurt dat niet: de asielzoekers reizen vaak door naar landen met beter sociale omstandigheden, in West-Europa. België heeft voor de helft aanvragers, die al ergens anders in de EU eerst hun dossier indienden. Maar tegelijk kampt men op de dienst met 20.000 dossiers achterstand. De vraag is of de andere EU-landen nu plots die ‘Belgische’ asielzoekers gaan terugnemen. In het verleden bleek dat erg moeilijk.
• Theo Francken (N-VA), de voormalige staatssecretaris, reageerde bijzonder sceptisch op de plannen. “U weet dat u met de private partners op nul procent krediet kan rekenen, het geduld is op. U heeft al een aanbesteding gedaan, die in de laatste fase is teruggetrokken. Een oproep bij de gemeentes? Het is op. En nu gaat u dat opnieuw doen: bonne chance, ik wens u veel succes”, zo stelde hij cynisch. 
• Maar de Moor lijkt zich niet in de hoek te laten zetten door haar verbale voorganger. Al twee keer reageerde ze op beweringen van Francken met een ‘factcheck’, waarbij ze zijn kritiek inhoudelijk corrigeerde. Gisteren opnieuw, over het nieuwe Dublincentrum, dat volgens haar “wél een volledig nieuwe werking krijgt”.

Ook genoteerd: De fiscale plannen zinderen na, binnen Vivaldi.

• Het fiscaal symposium van de FOD Financiën heeft toch een en ander losgemaakt. Vooral binnen de coalitie zelf schoot men met scherp op de MR: “Mouvement Réactionaire”, doopte Kamerlid Joris Vandenbroucke (Vooruit) die, naar analogie met ooit Vincent Van Quickenborne (Open Vld) over zijn liberale ‘zusterpartij’.
• Bij de Vlaamse socialisten was men verbolgen over de sneren die MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez uitdeelde over de plannen van de experts. “Progressief zijn in België, dat is alles wat nog niet belast is, belasten, de koopkracht van de middenklasse verminderen en economische sectoren kapot maken. En geen enkele progressief die eraan denkt om de overheidsuitgaven te verminderen. Om gek van te worden”, zo tweette Bouchez gisteren nog maar eens, over de hervormingsplannen van het expertencomité.
• “Liberaal zijn in België, dat is de belasting op werken te hoog houden, zich verzetten tegen een versterking van de koopkracht van de middenklasse, en elke hervorming tegenhouden”, zo gaf Vandenbroucke Bouchez lik op stuk.
• “Vandaag is de meest conservatieve politicus van het land een liberaal”, zo sneerde ook Wouter De Vriendt (Groen) over de MR-voorzitter.
• Maar de meeste indruk maakte misschien wel professor Mark Delanote (UGent) zelf. Hij zette gisteren een heus mediaoffensief in, bij Radio 1 en verschillende kranten beet hij van zich af.
• “Moeten we altijd voorstellen die niet meteen goed uitkomen of uitvoerbaar zijn, meteen afschieten?
• “Eerlijk gezegd: binnen de vijf minuten na het symposium kritiek geven, dat begrijp ik niet. Ofwel heeft hij het rapport niet gelezen, ofwel is hij van slechte wil.”
• Daarbij hoopte Delanote dat de politiek toch vroeg of laat het licht zal zien, over zijn “redelijk plan”. En kijk: bij Open Vld klonk alvast bereidheid om toch aan tafel te gaan, anders dan de grote woorden van Bouchez. Bij cd&v klinkt het dan weer “dat Bouchez gewoon zijn rol moet spelen”, maar vooral “dat het rapport nu wel goed gezet is”. De volgende stap zijn nu de plannen van minister van Financiën Vincent Van Peteghem (cd&v) zelf.

Gestemd: Kernenergie en gas zijn groen.

• Niet onverwacht: het Europees Parlement volgt de Europese Commissie, in haar ‘labels’ of de ‘taxonomie’ van gas en nucleaire energie. Die zijn vanaf volgend jaar ook ‘groen en duurzaam’ volgens het classificatiesysteem. Meteen zijn investeringen daarin dus ook ‘groen’: belangrijk voor heel veel financieringen.
• Wel straf: in het Europees Parlement stemden de Belgische partijen toch opvallend vooral tegen het voorstel. Een “historische vergissing” noemt Europarlementslid Kathleen Van Brempt (Vooruit) het. “Een klap voor de reputatie van Europa”, zegt Sara Matthieu (Groen) in De Standaard. En ook Open Vld stemde tegen, in het Europees Parlement. Net als de PS en Ecolo. De MR onthield zich. Dat kon een groen licht voor gas en kernenergie dus wel niet tegenhouden.
• Daarmee waren bijna alle Vivaldi-partijen tegen, in het Europees Parlement: enkel cd&v stemde voor het voorstel. Alsook Vlaams Belang en N-VA overigens. Dat is wat bizar, omdat premier Alexander De Croo (Open Vld) deze week in de Kamer nog die beslissing van de taxonomie van de Europese Commissie verdedigde.