Bij zowat alles wat er misloopt bij de overheid weerklinkt de roep om meer middelen en wordt al snel verwezen naar eerdere ‘keiharde besparingen’. Ondertussen zijn onze overheidsuitgaven de voorbije decennia veruit het sterkst gestegen van heel Europa. Het probleem ligt veel meer in hoe die vele middelen ingezet worden.
Bij de fouten rond de recente terreuraanslag in Brussel werd vanuit verschillende hoeken verwezen naar de harde besparingen op justitie. De 48-urenstaking van een paar weken geleden bij de NMBS tegen ‘elke productiviteitsverhogende maatregel’ komt uiteindelijk neer op een staking voor meer geld, net als eerdere stakingen bij De Lijn. Ook vanuit de zorg en het onderwijs komen pleidooien voor meer middelen al jarenlang met de regelmaat van de klok terug. Het lijkt alsof er in zowat elk onderdeel van de overheid een tekort is aan middelen, en in sommige hoeken wordt zowat alles wat misloopt bij de overheid teruggebracht tot het onvermijdelijke gevolg van ‘keiharde besparingen’. Dat staat evenwel in schril contrast met de realiteit van onze overheidsuitgaven.
Toenemende overheidsuitgaven
Sinds 2000 zijn de totale overheidsuitgaven (exclusief de rentelasten) in ons land met 10,4% van het bbp toegenomen, de sterkste uitgavenstijging in heel Europa. Ter vergelijking, in de buurlanden, die in die periode geconfronteerd werden met gelijkaardige crisissen en uitdagingen, bleef die uitgavenstijging beperkt tot minder dan de helft (4,1% van het bbp). In euro’s van vandaag liggen de primaire overheidsuitgaven in ons land vandaag zo’n 60 miljard hoger dan in 2000. Meer dan de helft van die stijging (33 miljard) komt op rekening van de sociale overheidsuitgaven. En zonder ingrijpen blijven die de komende jaren ook gewoon verder toenemen. Zo stijgen de uitgaven voor pensioenen en zorg de komende jaren sterker in ons land dan in de meeste andere West-Europese landen. Volgens recente ramingen van het IMF liggen we in België op koers om tegen 2026 de hoogste overheidsuitgaven onder de industrielanden te halen.
Kijken naar de uitgavenkant
De Nationale Bank publiceerde twee weken geleden een analyse over de houdbaarheid van de pensioenen. De reactie vanuit vakbondshoek: we mogen niet raken aan de uitgaven, en er is geen financieringsprobleem als we de bijdragen maar voldoende verhogen… In aanloop naar de jongste begrotingsopmaak werd een hele reeks voorstellen gelanceerd over allerlei extra belastingen, maar bleef het stil rond besparingsideeën. Ook in de campagne die eraan komt, zal ongetwijfeld weer te pas en te onpas verwezen worden naar de keiharde besparingen. Die zijn er dus niet. Onze overheidsuitgaven gaan al jarenlang in stijgende lijn, en zonder ingrijpen wordt die trend gewoon doorgezet. En al te zelden wordt de vraag gesteld of al die middelen wel optimaal worden ingezet. Ook al zal dat in de komende verkiezingscampagne allicht weinig of niet aan bod komen, als de volgende regering(en) onze overheidsfinanciën een beetje terug op de rails willen krijgen, zijn echte ingrepen in de overheidsuitgaven onvermijdelijk.
De auteur Bart Van Craeynest is Hoofdeconoom bij Voka en auteur van ‘België kan beter’