“4,2 procent tekort blijft het doel”, zo is in regeringskringen te horen bij de liberalen. Dat cijfer, als totaal tekort voor de Belgische begrotingen in 2024, is vastgelegd met Europa, en is al een forse overschrijding van de 3 procentnorm van de EU. Maar ook die 4,2 procent komt fors onder druk, nu de economie sputtert in Europa, en ook in België. Het Planbureau komt met cijfers die weinig tot de verbeelding spreken: nog 1 procent groei voor dit jaar, en 1,3 procent volgend jaar, na het boerenjaar 2022, waarin de economie nog 3,2 procent vooruit ging. Meteen komen zo de beleidsmakers onder druk: de Vlaamse regering waarschuwde al voor fors minder inkomsten en een lastige begrotingsopmaak, maar ook Vivaldi zal zwaar aan de bak moeten. De liberalen houden vast aan een extra inspanning van 0,2 procent of 1,2 miljard voor 2024, zoals in het voorjaar afgesproken. Maar net zo goed moet die 4,2 procent tekort gehaald worden. Dat wordt een nog zwaardere inspanning, volgens de huidige ramingen.

In het nieuws: Een tekort van 30 miljard euro, als men niets doet, voor België.

De details: Dat is bijzonder lastig, want aan Europa is een tekort van maximum 25 miljard in 2024 beloofd.

• België maakt zich nu al op om vanaf januari 2024 de Europese Unie te gaan leiden, als voorzitter. Een pak beleidsmakers en partijen zien dat als een kans om nog eens in de spotlights te staan en ‘leiderschap’ te tonen. Zelfs het Paleis kijkt erg uit naar dat moment, om het land positief in de kijker te zetten, zo begrepen we ondertussen in de wandelgangen.
• Alleen, een bijzonder bleek financieel palmares, in de vorm van de begroting voor volgend jaar, dreigt meteen roet in het eten te gooien. België is immers al één van de slechtste leerlingen van de klas binnen de EU, en het dreigt alleen maar erger te worden.
• Want vanaf 2024 legt Europa officieel weer de begrotingsregels op die altijd al gelden, de zogenaamde ‘Maastrichtnormen’: maximaal 3 procent van het bbp als begrotingstekort. Die waren opgeschort omwille van de coronacrisis, maar die moet volgens de EU nu wel verteerd zijn. Wie niet voldoet, zal een tik op de vinger krijgen, of erger.
• Alleen, België weet nu al dat dat onhaalbaar is. De federale ploeg sprak met de Europese Commissie af om 4,2 procent tekort te halen, of 25 miljard euro te kort voor alle Belgische begrotingen samen (federaal en de deelstaten) zodat het toch binnen de perken blijft. Het is dan duidelijk aan een volgende ploeg, om zo snel mogelijk tot die 3 procent te raken, dat is de logica.
• Nieuwe cijfers van het Planbureau die gisteren uitkwamen over de economische verwachtingen tonen aan dat dit aartsmoeilijk wordt. Hun voorspellingen:
  • De inflatie zal eind dit jaar weer oplaaien, om dan vanaf het najaar 2024 terug te dalen.
  • De economie groeit trager, maar 1 procent dit jaar en 1,3 procent volgend jaar. In juni was dat nog 1,3 procent voor dit jaar, en 1,6 procent raming voor volgend jaar.
  • Er komen ‘maar’ 40.000 nieuwe banen bij.
• Die vooruitzichten zijn geen verrassing, maar een pak slechter dan de cijfers waar men in maart dit jaar vanuit ging, toen Vivaldi de begroting voor dit en volgend jaar opmaakte. Meteen moet men dus in principe aan de bak.
• Overigens is dat net hetzelfde verhaal als de Vlaamse regering, waar men in de aanloop naar de Septemberverklaring nu al aan het rekenen gaat, en beseft dat er fors bijkomende inspanningen nodig zijn om de trein op de sporen te houden.

De essentie: Is er nog politiek kapitaal om nu, vlak voor verkiezingen, nog bijkomende inspanningen te doen?

• Meteen beloven de gesprekken in de aanloop naar de State of the Union van premier Alexander De Croo (Open Vld) op de tweede dinsdag van oktober heftig te worden. Daarbij stond Vivaldi al voor een zware opgave: in maart legde men vast dat er nu nog een bijkomende oefening zou volgen van 1,2 miljard of 0,2 procent van het bbp.
• Let op: een ‘oefening’, dat wil zeggen, een mix van besparingen maar ook nieuwe taksen. Zeker de linkerflank greep het moment al aan om vermogensbelasting en andere ideeën uit de plannen van de fiscale hervorming terug van stal te halen: cherry picking in de mand van minister van Financiën Vincent Van Peteghem (cd&v), zoals al gebeurde met de auteursrechten. Lastig voor de rechterzijde.
• Maar dus ook een nieuw rondje snoeien in de uitgaven, lastig voor de linkerzijde. “Maar die 0,2 procent inspanning moeten we absoluut doen”, zo is in regeringskringen te horen.
• Daarbij sust men aan de top van Vivaldi voorlopig. “Het is wachten nu op de cijfers van het Monitoringscomité. Wij werken op basis daarvan, en die komen 21 september. Ze zullen minder goed zijn dan wat in juli nog de verwachting was, maar vermoedelijk beter dan het Planbureau“, zo zegt een lid van het kernkabinet.
• “We zullen dan wel zien waar we landen, maar ik denk dat als we die 0,2 procent aanhouden, we al onze verbintenissen met Europa zullen kunnen houden“, zo luidt nog de analyse op regeringsniveau.
• Ter vergelijking: als België zich aan de Europese regels zou houden, en naar 3 procent tekort werkt in 2024, is een sanering van 4,7 miljard euro nodig. Utopisch, met de huidige ploeg.
• Zo belooft het nog een heel heftige opening van het politiek jaar te worden, als men echt die 4,2 procent als target wil halen. Maar “dat zal absoluut moeten”, zo is aan liberale zijde te horen. Niemand daar wil de premier een slecht figuur laten slaan op het Europese podium.
• En zelfs die 4,2 procent wordt geen schoonheidsprijs: onder meer de topman van het Agentschap voor de Schuld, Jean Deboutte, liet al weten dat de kans zeer groot is dat België van de Europese Commissie een veroordeling zal krijgen, omdat de Europese regels niet gerespecteerd worden.

De vraag: Komt hier nu ook vervroegd een commissie in de Kamer voor samen?

• Het was een reactie die gisteren populair was onder opiniemakers en een pak politici zelf: moest de Kamer nu écht terugkomen uit verlof voor ‘Pipigate‘, of zijn er andere prioriteiten in het land?
• Meteen dringt de vraag zich wel heel concreet op: met deze nieuwe cijfers in de hand, zou de commissie Begroting in de Kamer toch wel even bijeen kunnen komen? Begrotingsspecialist Sander Loones (N-VA) dringt daar alvast op aan, “nu staat ze gepland op 4 oktober, dat is veel te laat”. De vraag is of de Vivaldi-meerderheid veel zin heeft om te volgen.
• Loones is overigens scherp: “Die 1,2 miljard inspanning die men plant is niet genoeg, er moet veel meer gebeuren”, zegt hij. “De regering De Croo is nu al in lopende zaken. Geen fiscale hervorming, geen serieuze arbeidsmarkthervorming, geen serieuze pensioendeal. Vivaldi bestuurt niet. België doet het slechter en slechter. De Croo zou beter ontslag nemen in plaats van nog maanden tijd te verliezen.” 

Zoals verwacht: Van Quickenborne komt niet echt in de problemen in de Kamer. Maar fraai was het allemaal niet.

• Wie wat lichaamstaal kan lezen, had te doen met Mathilde Steenbergen, de kabinetschef van Justitie, en Paul Van Tichelt, de adjunct, twee toppers op vlak van justitie in dit land, die gisteren in de Kamer minister Van Quickenborne flankeerde, in de Parlementaire sessie over ‘Pipigate’. Zij moesten de situatie ondergaan, beseffende dat ondanks de banaliteit van de zaak, er toch wel wat op het spel stond.
• Die speciale sessie in de Kamer kwam er omdat de oppositie dat eiste, maar ook wel omdat de minister en vicepremier zelf de zaak had laten ontsporen, door zijn impulsieve en forse communicatie. Het gevolg was een live uitzending op Villa Politica, massale persaandacht, een bomvolle zaal, en hoongelach tot in Parijs en Amsterdam over die ‘malle Belgen’.
• Politiek gezien was de afloop voorspelbaar: vicepremier Van Quickenborne is slim genoeg om zichzelf niet aan de galg te praten, zoals minister van Buitenlandse Zaken Hadja Lahbib (MR) wel tot twee keer toe deed, toen de Kamer in het voorjaar bloed rook. Met een mix van verontschuldigingen enerzijds, en felle verdediging anderzijds (Dr. Jekyll and Mr. Hyde is nooit veraf bij ‘Q’) vinkte de minister alle noodzakelijke communicatielijnen af.
• Een korte bloemlezing:
  • “Ik kon door de grond zakken van schaamte.”
  • “Mensen drinken weleens graag een pint en ik ben ook maar een mens.”
  • “Ik bied mijn excuses aan, aan alle politiemensen.”
  • “In bijzonder aan de politiemensen in de controlekamer van de videobeelden. Ik versta volledig dat hun bloed hiervan is gaan koken.”
  • “Het is nog altijd niet uit te sluiten dat de beweging die ik gemaakt hebt een plasbeweging zou zijn. Maar een plasbeweging of luchtgitaar? Kan men daaruit afleiden dat ik op de hoogte was? Ik denk van niet.”
  • “Dit is eigenlijk het omgekeerde van de rechtsstaat, je onschuld bewijzen. Toch doe ik het, om weerwerk te bieden aan de insinuaties.”
• Daarmee spartelde Van Quickenborne zich door heel de zaak. De oppositie hamerde op het gebrek aan waardigheid en “de voorbeeldfunctie van een minister op de openbare weg”, en bleef vragen om ook de politiebeelden te krijgen, maar dat lijkt onwaarschijnlijk zolang de zaak loopt. Wel zou men het politieverslag kunnen inkijken, waarin screenshots van de beelden zitten.
• Terwijl de oppositie vooral beukte op zijn waardigheid en geloofwaardigheid, focuste de meerderheid in de zaak op de minister zijn vertroebelde relatie met de vakbonden. Zo had Justitiespecialist Stefaan Van Hecke (Groen) het over “werk maken van het vertrouwen te herstellen” en haalde ook Franky Demon (cd&v) dat aan: “Wat zal u ondernemen om die vertrouwensband te fixen?”
• De PS-fractieleider Ahmed Laaouej tenslotte legde vanuit de meerderheid misschien wel de vinger op de wonde die het meest blijvend pijn doet voor Open Vld: de reputatieschade voor België en haar regering in het buitenland. “Er zullen zeker zaken moeten worden rechtgetrokken.”

Om te volgen: Ineos-baas Ratcliffe spreekt forse taal. “Mijn borg moet er binnen enkele dagen zijn of het project stopt.”

• Het was al de tweede keer dat de grote baas van Ineos, miljardair Jim Ratcliffe tot in België kwam afzakken om over zijn groot project, de ‘Project One’-kraker. Daarvan werd eind juli de vergunning vernietigd, maar de Vlaamse en federale politici willen er alles aan doen om dat project recht te trekken.
• Na het Havenhuis de vorige keer, ontving deze keer Vlaams minister-president Jan Jambon (N-VA) aan het Martelarenplein de Ineos-baas. Ratcliffe zat er stevig omringd door politieke toppers: Jambon, maar ook Bart Somers (Open Vld) en Ben Weyts (N-VA) als vice-ministerpresidenten, en Jo Brouns (cd&v) als minister van Werk. “Hilde Crevits (cd&v) laat hem hoog en droog hangen, hij was de enige cd&v’er”, zo merkte een collega-minister op over Brouns. “Niets achter zoeken, Hilde zat op officieel bezoek in Kopenhagen”, zo klinkt het droog bij cd&v.
• Maar daarnaast nog meer hoog volk: premier Alexander De Croo (Open Vld), die nochtans in de wandelgangen liet verstaan “dat dit vooral een Vlaams probleem is, dat moet opgelost worden met een decreet”.
• Maar daarnaast zaten ook Antwerps burgemeester Bart De Wever (N-VA) en de Antwerpse Havenschepen Annick De Ridder (N-VA) aan tafel: een schaars moment dat De Wever en De Croo in gezamenlijke meetings zitten én het eens zijn. Want bij N-VA beaamt men de analyse van De Croo: “Zonder decreet blijf je in een sukkelstraatje”.
• Daarover deed men overigens met al die politici een ‘tour de table’, waarbij iedereen z’n zegje kon doen, met Ratcliffe. “De consensus was dat Ineos niet het slachtoffer kan zijn van een politieke stikstofdiscussie, dat kreeg bevestiging van zowel Open Vld als N-VA. Brouns bleef naar de tippen van zijn schoenen staren”, zo is bij een minister te horen.
• Tegelijk is men binnen de Vlaamse regering wel bezig, ook met Brouns, om de vergunning van Ineos die is afgekeurd, beter te motiveren deze keer. Het liep mis op de ‘passende beoordeling’ over stikstof, die moet beter gemotiveerd: daarover vroeg men advies van advocaten, en volgende week zitten die samen met de Vlaamse kabinetten.
• Wel opvallend: Brouns wist Ratcliffe ook te melden dat Gigarant-borg voor overbruggingskrediet “deze maand” zou worden geregeld. Via dat Gigarant-fonds geeft Vlaanderen een soort garantie of borg, voor grote investeerders, voor Ineos is al een borg van 500 miljoen gegeven. Maar de chemiereus moet nu 400 miljoen overbruggingslening nemen bij de banken, om de kosten van de werf (die stilligt nadat de vergunning is vernietigd) te blijven dragen. En dus vroeg Ratcliffe bijkomende borg.
• De grote Ineos-baas nam niet bepaald genoegen met het antwoord van Brouns, volgens aanwezigen: “Die regeling van de borg moet volgen binnen enkele dagen, anders dreigt een stopzetting van het project”, liet Ratcliffe onderkoeld weten.

Ook genoteerd: Staatssecretaris voor Gelijke Kansen Marie-Colline Leroy (Ecolo) wil verplicht meer vrouwen in de directiekamers van de Belgische bedrijven. Politiek lijkt het onhaalbaar.

• “De laatste die geprobeerd heeft dat in te voeren was Joëlle Milquet. Dat vat de slaagkansen wel samen.” Een beetje cynische commentaar, vanmorgen in de top van de Vivaldi-regering. Maar daar moest men ook de krant, De Tijd in deze, hebben gelezen waarin de nieuwe staatssecretaris Leroy (die Sarah Schlitz (Ecolo) opvolgde) plots haar voorstel lanceert.
• Naast de quota voor raden van bestuur, waar één op drie vrouw moet zijn, wil Leroy nu ook quota voor de directiecomités van beursgenoteerde bedrijven invoeren. Daar bestaan nog geen regels voor. Nu zou 14 procent van het Belgische topmanagement vrouw zijn, minder dan het Europees gemiddelde van 19 procent.
• “We stellen helaas vast dat verplichte quota nodig zijn”. Door een quota van 33 procent in te voeren, beweert Leroy zich te schikken naar een Europese richtlijn waar lidstaten tegen 2026 aan moeten voldoen. Het Europees kader is echter voor interpretatie vatbaar, en moet dus helemaal niet.
• Het is bovenal een kans voor Leroy om zich op een voorpagina te wurmen. Na de val van Sarah Schlitz in april, kreeg Leroy de functie in mei. Ze heeft dus maar weinig tijd om zichzelf wat profiel te geven.
• “Dit is niet besproken in de regering, en maakt geen deel uit van het regeerakkoord”, klinkt het elders nogal afgemeten, binnen de regering. Geen kans op slagen dus.
  
  (cv)