Zal geopolitiek of technologie de wereldwijde monetaire orde opnieuw vormgeven?

Toen de Verenigde Staten en haar G7-partners sancties oplegden aan de Russische centrale bank en westerse financiële instellingen verboden zaken te doen met Russische tegenpartijen, waarschuwden commentatoren voor ingrijpende veranderingen in de mondiale monetaire en financiële orde. Andere landen zouden deze sancties zien als de zoveelste stap in de “bewapening” van de financiële wereld door het Westen. Uit angst dat ook zij op een dag het slachtoffer zouden worden van sancties, zouden regeringen en centrale banken hun afhankelijkheid van de dollar, Amerikaanse banken en de door de VS gedomineerde Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunication (SWIFT) verminderen.

China zou de voornaamste begunstigde zijn, aldus deze voorspellingen. Tot nu toe heeft China getracht boven de strijd tussen Rusland en het Westen te blijven. Het heeft een groot banksysteem. Het heeft een Cross-Border Interbank Payment System opgezet om de afwikkeling van renminbi’s te vergemakkelijken en een alternatief te bieden voor Fedwire en het Clearing House Interbank Payments System (CHIPS), waarmee betalingen in dollars worden verricht.

Het aandeel van de Chinese renminbi…

Rusland aanvaardt reeds renminbi als betaling voor 14% van zijn export. Het Russische staatsfonds bezit voor 45 miljard dollar aan renminbi-effecten en -deposito’s en Russische bedrijven hebben vorig jaar voor 7 miljard dollar aan renminbi-obligaties uitgegeven.

Gezien de omstandigheden in Rusland mag dit alles niet als een verrassing komen. Maar zullen andere landen ook in deze richting gaan? Toen president Xi Jinping eind vorig jaar Saoedi-Arabië bezocht, was er sprake van dat de Saoedi’s hun olie-export in renminbi zouden betalen. China heeft onlangs renminbi-verrekeningsovereenkomsten gesloten met Pakistan, Argentinië en Brazilië. Vorige maand nog kondigde de centrale bank van Irak een plan aan om directe verrekening in renminbi toe te staan voor de handel met China.

… blijft marginaal

Toch is een dergelijke bredere verschuiving nog niet zichtbaar in de gegevens. Volgens het Internationaal Monetair Fonds blijft het aandeel van de renminbi in de mondiale deviezenreserves minder dan 3% van het gerapporteerde mondiale totaal. Bovendien is de renminbi goed voor minder dan 2% van de waarde van alle instructies voor grensoverschrijdende interbancaire betalingen die via SWIFT worden verzonden.

Zeker, niet alle landen melden de valutasamenstelling van hun buitenlandse reserves, en de landen die zich het meest zorgen maken over sancties zijn het minst geneigd dit te melden. En in plaats van de elektronische berichtendienst van SWIFT te gebruiken, regelen hun banken grensoverschrijdende overmakingen meestal via ouderwetse alternatieven zoals e-mail, telefoon en fax.

Maar afgezien van speciale gevallen als Rusland is er ook reden om te denken dat China in financieel opzicht een beperkte aantrekkingskracht uitoefent. Amerikaanse klachten dat China Rusland helpt met oorlogsmaterieel doen de mogelijkheid rijzen dat Beijing aan secundaire sancties wordt onderworpen, in welk geval er weinig of geen ruimte zal zijn om via Chinese banken grensoverschrijdende zaken te doen.

De dubbelzinnige Chinese houding

Bovendien heeft de Chinese regering haar houding tegenover de particuliere sector herhaaldelijk gewijzigd. Dit wijst op de mogelijkheid dat zij de toegangsvoorwaarden wijzigt voor buitenlandse centrale banken die reserves aanhouden in Shanghai en voor commerciële banken die geld willen overmaken via haar grensoverschrijdende betalingssysteem. China’s kapitaalcontrole biedt hefbomen om dergelijke veranderingen door te voeren, en Xi’s centralisatie van de macht betekent dat er weinig tegenkrachten zijn die hem ervan kunnen weerhouden dergelijke stappen te nemen, mocht hij dat willen.

Aziatische landen gebruiken eigen valuta voor grensoverschrijdende betalingen

In plaats van hun eieren in de mand van China te leggen, hebben andere landen in Azië en elders geprobeerd hun eigen valuta te gebruiken voor grensoverschrijdende betalingen. Singapore en Thailand hebben hun snelle real-time betalingssystemen PayNow en PromptPay aan elkaar gekoppeld, waardoor klanten van deelnemende banken met slechts een mobiel nummer geld kunnen overmaken tussen beide landen. Evenzo hebben Bank Negara Malaysia en de Bank of Thailand hun kader voor directe betalingen in ringgit-baht uitgebreid om Maleisiërs en Thais in staat te stellen directe betalingen te verrichten via gekwalificeerde commerciële banken. Vijf centrale banken in Zuidoost-Azië hebben een overeenkomst ondertekend om hun snelle betalingssystemen aan elkaar te koppelen, waardoor het gebruik van de dollar of de renminbi voor grensoverschrijdende overmakingen overbodig wordt. En Indonesië heeft tijdens zijn G20-voorzitterschap een Task Force Local Currency Settlement opgericht om hervormingen vast te stellen om deze praktijk aan te moedigen.

Ook op het gebied van de buitenlandse reserves betekende de diversificatie van de dollar niet zozeer een diversificatie naar de renminbi, maar veeleer naar de Koreaanse won, de Singaporese dollar, de Zweedse kroon, de Noorse kroon en andere niet-traditionele reservemunten.

Technologie belangrijker dan geopolitiek

Deze trends weerspiegelen niet zozeer geopolitiek als wel technologische ontwikkelingen. Omdat betalingssystemen als PayNow en PromptPay van nature digitaal zijn, zijn zij gemakkelijk te koppelen, waardoor het niet meer nodig is de dollar of renminbi te gebruiken bij geldtransacties. De valuta’s van deze kleinere landen zijn ook gemakkelijker te houden en goedkoper te verhandelen door de opkomst van digitale platforms voor vreemde valuta met geautomatiseerde marktmaking en algoritmen voor liquiditeitsverschaffing. Dat maakt die valuta’s weer aantrekkelijker voor betalingen en als vorm van internationale reserves.

De veronderstelling is dat geopolitiek de mondiale monetaire en financiële orde in China’s voordeel zal veranderen. Maar de technologie kan het laatste woord hebben. En als dat zo is, kan het die orde op een heel andere manier veranderen.


Barry Eichengreen, hoogleraar economie aan de universiteit van Californië, Berkeley, is de auteur van In Defense of Public Debt (Oxford University Press, 2021).

Copyright: Project Syndicate 2023
www.project-syndicate.org

Meer