In de HBO-serie Succession vechten de familieleden van mediamagnaat Logan Roy over wie de leiding van het bedrijf mag overnemen. De meeste bedrijfsoverdrachten verlopen gelukkig niet zo dramatisch, vertelt prof. dr. Ine Umans van het Research Center for Entrepreneurship and Family Firms aan de UHasselt.
“Bij de overdracht van een familiebedrijf gaat het er gelukkig niet vaak aan toe zoals in Succession, maar het is zeker niet te onderschatten hoe sterk de spanningsvelden in een familiebedrijf kunnen zijn”, zegt prof. Umans. Zij en haar collega’s van het Research Center for Entrepreneurship and Family Firms doen onderzoek naar bedrijfsoverdracht.
“Bij een bedrijfsoverdracht moet je niet alleen rekening houden met juridische, financiële, fiscale componenten; je mag zeker ook de emotionele aspecten niet verwaarlozen”, vertelt dr. Umans. “Wat in de serie goed te zien was, is hoe moeilijk het is voor een bedrijfseigenaar om ‘zijn’ bedrijf emotioneel helemaal los te laten. Vaak hebben ze niet op voorhand nagedacht over wat hun rol na de overdracht nog zal zijn, of blijven ze betrokken om niet in een zwart gat te vallen. Dat creëert spanningen met de nieuwe bedrijfsleiding of eigenaars, en is verwarrend voor de werknemers die ook niet meer weten naar wie ze nu eigenlijk moeten luisteren.”
Begin op tijd
Om Succession-scenario’s te vermijden, is het volgens prof. Umans vooral belangrijk om ruim op tijd met de voorbereiding te beginnen. “Failing to plan is planning to fail, luidt het spreekwoord. Het is moeilijk om daar een getal op te plakken, omdat elk bedrijf anders is. Er spelen veel factoren mee, zoals de omvang van het bedrijf, de complexiteit binnen het bedrijf, de toekomstvisie.”
“Maar je mag er toch van uitgaan dat het volledige proces, van eerste gedachte tot voltooiing, vijf tot tien jaar kan duren. Een ondernemer die wacht tot hij 65 of 67 is om aan de overdracht te denken, die is eigenlijk al te laat. De ideale leeftijd om met de voorbereiding te beginnen is tussen 55 en 60, tenzij de eigenaar eerder wil stoppen natuurlijk.”
Bedenk scenario’s
Een goede voorbereiding begint daarom met het verzamelen van informatie over wat mogelijk en haalbaar is. “We zien dat ondernemers soms vertrekken vanuit het droomscenario dat hen voor ogen staat. Stel dat binnen een familiebedrijf de huidige zaakvoerders ervan dromen dat hun kinderen het bedrijf zullen overnemen. Dat is niet noodzakelijk de beste situatie voor het bedrijf en/of voor de familie. Misschien hebben de kinderen niet de juiste motivatie en interesse. Het kan geen kwaad om de blik te verruimen en andere opties te overwegen.”
“In een familiale onderneming kan je zowel de eigendom als de dagelijkse leiding overdragen aan de familie. Maar je kan er ook voor kiezen om de familie de eigendom te laten houden en een externe ceo aan te trekken. Of je kan verkopen aan een strategisch of financieel investeerder, of aan het managementteam. Zelfs liquidatie kan een mogelijk scenario zijn. Binnen elk van die scenario’s moet een ondernemer specifieke stappen doorlopen.”
Praat met experts
In die eerste fase kan de ondernemer de overdracht al bespreken met de familie of met andere aandeelhouders. Ook de accountant, de bank waar de ondernemer mee samenwerkt, de notaris en andere experts kunnen al heel veel ondersteuning bieden in het denkproces. Er kan ook al nagedacht worden over de toekomstige rol van de oude eigenaar: krijgt die een zitje in de raad van bestuur of adviesraad, neemt hij een soort mentorfunctie op voor de nieuwe bedrijfsleiding, of wil hij meer genieten van zijn vrije tijd?
Vijf tips voor een geslaagde bedrijfsoverdracht:
- Staar je niet blind op één droomscenario, maar informeer jezelf over alle mogelijke opties. Daarvoor is externe begeleiding nodig.
- Verzamel kennis over de verschillende aspecten. Dat kan door workshops, infosessies of opleidingen over bedrijfsoverdracht te volgen.
- Wees je bewust van de emoties die met een overdracht gepaard gaan. Ondernemers hebben het vaak moeilijk om ‘hun’ bedrijf los te laten, wat begrijpelijk is. Spreek daarover met familieleden maar ook met externen zoals de accountant, de bank, de notaris, een adviseur.
- Denk na over de toekomstige rol van de bedrijfsleider en de familieleden na de overdracht. Bereid ook communicatie naar de werknemers voor, zodat zij weten aan wie zij nu verantwoording afleggen.
- Structuren zoals een adviesraad, een raad van bestuur, een familieforum of een familiecharter helpen om het proces van overdracht vlot te laten verlopen en ieders rol na de overdracht te definiëren.
Meer weten over hoe je je voorbereidt op bedrijfsoverdracht? Klik hier.
