Egbert Lachaert (Open Vld) boekt een eerste belangrijke succes: hij bracht de zeven partijleiders van Vivaldi bijeen. Handig heette dat een ‘infomoment’, maar de trein wordt klaargezet op de sporen. Voor CD&V volstaat het aanbod (nog) niet. Het institutionele is niet voldoende, en een akkoord over de ethische dossiers is er niet. Plus: de christendemocraten zouden voor de Zestien gaan, ook al ontkennen ze dat op de Wetstraat 89.

In het nieuws: Een bijeenkomst van de zeven.

De details: Het feit dat die samenkomen, fysiek, is belangrijk.

• Het moet geleden zijn van november, dat een groepje partijvoorzitters bijeenzat om een regering te vormen, die samen ook effectief een meerderheid hebben, als we de vergadering die Wilmès II vormde even niet meetellen.
• Toen verzamelde PS-voorzitter Paul Magnette zes partijvoorzitters, en noemde paars-groen het ‘dreamteam’. Het eindigde op een mislukking, omdat de MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez er toen CD&V bij wilde, maar die weigerden te komen. Vivaldi mislukte toen, nog voor het officieel die naam kreeg (het was diezelfde Bouchez die dat in januari lanceerde als coalitielabel).
• Maar kijk, deze keer lukte het opnieuw, afgelopen zondag: ze zaten samen met zeven zowaar. Want ook CD&V-voorzitter Joachim Coens kwam opdagen, een cruciale zet meteen, die aangeeft dat de Vlaamse christendemocraten in onderhandelingsmodus zijn. De kans dat Vivaldi deze keer lukt, is zo spectaculair toegenomen: alle voorgaande pogingen (paars-geel, Arizona, …) eindigden met een weigeren van een cruciale partij om af te komen.
• Met CD&V erbij staat de teller immers op 87 stuks: een ruime meerderheid, om straks te kunnen regeren. Wie daarbij niet past, blijkbaar: het cdH van Maxime Prévot. Die zat de afgelopen weken steeds bij coalitiegesprekken: zowel bij paars-geel als een Arizona-coalitie waren zijn 5 zetels immers toen broodnodig.
• Maar zondag ontving koninklijk opdrachthouder Lachaert diezelfde Prévot alleen. Hij mocht de nota inkijken, maar zit duidelijk op de reservebank: het cdH is niet gewenst, vooral door de MR, die het al veel te druk vindt aan Franstalige kant. Als de Franstalige christendemocraten instappen, zitten alle Franstalige partijen behalve PTB in de regering.
• Het blijft zuur voor de christendemocratische familie: waarom zij plots wel gesplitst worden, terwijl hun liberale en socialistische tegenhangers elk wel eerst een dergelijke poging om hen te splitsen afwezen:
  • In de periode van Arizona, probeerden Lachaert, Bouchez en Coens om Conner Rousseau (sp.a) en Magnette uiteen te spelen. Rousseau weigerde naar een plenaire meeting te komen.
  • In de periode van paars-geel recent, probeerden Magnette en Bart De Wever (N-VA) om Lachaert aan boord te krijgen, zonder Bouchez. De Open Vld-voorzitter weigerde zelfs fysiek De Wever en Magnette te zien, zonder Bouchez aan z’n zijde.
• Meteen lekte de meeting dus zondag al uit, via Belga. Dat doet vermoeden dat het cdH, dat op de hoogte was, niet veel zin had de discretie te bewaren. Want over de meeting zelf is men zeer karig: Lachaert wil absoluut elk lek in deze fase vermijden.

De essentie: CD&V krijgt niet wat het eist. Voorlopig nog niet.

• De koninklijke opdrachthouder had het dus handig verpakt, als een ‘infomoment’, geen echte onderhandelingen. Lachaert gaf opnieuw wat uitleg bij de nota, maar bleef daarbij toch vooral vaag, volgens betrokkenen. Het tegendeel zou verbazen: na vorige week, waarbij hij de nota met iedereen doorliep, klonk toch veel kritiek.
• De oefening was dus zondag meer voor de galerij, maar onbelangrijk is ze daarom, politiek gezien, niet: het feit dat ze bijeenkomen, elkaar eens zien en horen, en een sfeer van een beginnende ploeg voelen, is normaal gezien een essentieel element in ‘normale’ regeringsvorming. Alleen is na meer dan één jaar niets meer normaal.
• Hoe dan ook: de CD&V-voorzitter was verleid genoeg om af te komen. Een volgens een deelnemer uitstekend Libanees buffet verzachtte verder de gemoederen. Meteen kan Lachaert vandaag positieve krantenkoppen oogsten: het glas is stevig halfvol, als men sommige voorpagina’s gelooft.
• Maar wat Coens te horen kreeg, had hem al opnieuw kunnen doen opstappen, zo is achteraf te horen: de christendemocraat krijgt nog steeds geen toezegging dat de ethische dossiers binnen de regering gaan geregeld worden.
• Coens wil absoluut het scenario van een Vivaldi-coalitie vermijden, als hij dan even later, na de coalitievorming, zou moeten vaststellen dat zes van de zeven partijen in die coalitie in de Kamer een versoepeling van de abortuswetgeving zonder hem zouden stemmen. Maar gisteren daarover geen garanties: onder meer de MR en PS vinden het zeer moeilijk om in ethische dossier hun parlementsleden aan de ketting te moeten leggen.
• Daarnaast is er een flinke boterham institutionele hervormingen, die de christendemocraten absoluut broodnodig vinden. Daarover blijft de nota van Lachaert ook zeer vaag: een traject om tegen 2024 een staatshervorming voor te bereiden, is absoluut niet concreet. Dus ook daar moest Coens op z’n honger blijven.
• Maar de oranje voorzitter is er de man niet naar om veel drama te verkopen: nog nooit in de maanden dat heel de onderhandelingssaga aansleept, stapte Coens al met misbaar op. ‘Moesten het vergaderingen met twee of meer gezanten zijn, dan zouden Koen Geens (CD&V) en/of Hilde Crevits (CD&V) al lang hebben laten voelen hoe het zit. Maar Coens is anders’, zo duidt een collega-voorzitter.

En nu: Deze week moet er inhoudelijk duidelijkheid komen voor de Vivaldisten.

• Vandaag zijn er de partijbureaus overal. Maar de meeting van gisteren was er niet naar om nu concreet iets voor te leggen. CD&V heeft immers niet de garanties die ze eisen. En de kwestie van het cdH is ook niet wat ze willen: liefst zou Coens er Prévot wel bij hebben.
• Maar CD&V is niet de enige die niet zomaar het licht op groen kan zetten. Ook de socialisten zijn op hun hoede, na een stevige meeting vorige week tussen Lachaert, Magnette en Rousseau. Zij zullen ongetwijfeld een aangepast tekstvoorstel willen zien, voor daar een fiat kan gegeven worden voor een Vivaldi-coalitie.
• Bij de liberalen zelf is de knop veel meer al omgedraaid. De MR gedraagt zich als een absolute cheerleader van deze coalitie. Op RTL ging voorzitter Bouchez all the way voor Vivaldi:
  • De liberalen zijn plots samen met de groenen een ‘as voor de moderniteit‘ geworden. ‘We vinden elkaar rond investeringen in de toekomst, in een andere economische groei, gebaseerd op nieuwe technologieën die de planeet kunnen redden.’
  • En één gemeenschappelijke vijand is ook handig: ‘Ik ben de eerste tegenstander van de N-VA‘, zo stelde Bouchez, ‘ik zal nooit een akkoord aanvaarden dat leidt tot het einde van België of dat het land nog minder efficiënt of ingewikkelder maakt.’
• De groenen lijken vooral ook een andere stijl te willen introduceren rond de nieuwe regering. ‘Het is pas als politici opnieuw met respect met elkaar omgaan, en respectvol beleid voeren tot nut van het algemene, dat burgers opnieuw respect kunnen krijgen voor de politiek’, zo stelde Meyrem Almaci (Groen). Groen wil daarmee de stijlbreuk met N-VA ook duidelijk maken.
• Maar naast het enthousiasme van de groenen en de MR, heeft Lachaert dus nog behoorlijk wat werk met CD&V én met de socialisten. Die moeten inhoudelijk toch op een bepaald moment akkoord kunnen gaan met de startnota van Vivaldi: de preformatiefase kan slechts afgerond, als er toch garanties genoeg zijn voor iedereen, om eindelijk mee te springen in de dans.
• Daarbij overheerst bij velen een grote vorm van mentale vermoeidheid: na maanden en maanden van telkens hetzelfde, komen nu opnieuw dezelfde teksten naar boven die van in het begin circuleerden. Dat maakt dat cynisme insijpelt: hadden we dit dan niet al veel eerder kunnen beslissen? De onderliggende irritatie over het mislukken van vorige pogingen is daarbij nooit ver weg.
• ‘Vrijdag moet Lachaert opnieuw naar de koning. De deadline is dus wel duidelijk: we hebben vijf dagen om duidelijkheid te krijgen‘, zo stelt een betrokkene.

Absoluut interessant om te volgen: Wie gaat voor De Zestien? Iedereen kijkt naar CD&V, plots.

• Eén zekerheid over het premierschap is er ondertussen al een tijdje: Sophie Wilmès (MR) doet straks niet verder. Ze is, zo verklaart ze in De Standaard, ook niet van plan het vertrouwen te gaan vragen in de Kamer, als ze dat toch niet zal krijgen. ‘Dan moet je je verantwoordelijkheid nemen en je ontslag indienen’, zo zegt ze.
• Daarmee breekt er bijna zeker dan opnieuw een periode van lopende zaken aan: een nieuwe regering tegen 17 september lijkt ondenkbaar tegen dit tempo.
• Maar een paar weken daarna kan een nieuwe ploeg wel klaar zijn, en kan een nieuwe premier zijn (of haar) intrek in de Zestien nemen.
• Al een tijd circuleren daarbij de geruchten dat CD&V als ‘prijs’ het premierschap wel eens zou willen eisen, om Vivaldi te maken. Verschillende partijen maken er vanmorgen melding van. In elk geval is CD&V de partij van de ‘synthese’, die mooi in het centrum zit: zij kunnen perfect het compromis maken, ze zitten in elk geval sociaal-economisch dichter tegen de socialisten dan de liberalen.
• Eén ander belangrijk argument: ze zijn de grootste Vlaamse partij in Vivaldi, ze haalde meer stemmen dan Open Vld. ‘Als je die logica toepast, komt het hen toe’, zo is bij een onderhandelaar te horen.
• CD&V-boegbeeld en voormalig eerste minister Yves Leterme (CD&V) pookte de geruchten dit weekend nog op: ‘Het is democratisch nuttig dat het premierschap nu van taalrol wisselt. Als het een Vlaming is, kom je automatisch bij CD&V terecht.’
• Bij de christendemocraten ontkent men in alle toonaarden dat het zondag daarover zou gegaan zijn: ‘Er is over het premierschap geen woord gezegd. Wel stellen wij vast dat er behoorlijk veel gespind wordt daarover, blijkbaar zijn anderen zenuwachtig. Voor ons is dat niet aan de orde’, zo stelt men droog op de Wetstraat 89.
• Zo blijft de race om de Zestien een wisselend schouwspel. Eerder al circuleerden de namen van Magnette (als grootste partij en grootste familie) als logische kandidaat, en ook die van Alexander De Croo (Open Vld) (als Vlaming van de tweede grootste politieke familie), als mogelijke kanshebbers.
• Maar erg veel zal afhangen van wie straks formateur wordt, en een ploeg rond hem/haar kan verzamelen. ‘De sfeer aan tafel tussen paars-groen zit echt goed: dat is duidelijk nu een bubbel die hecht aaneenhangt’, zo stelt nog een betrokkene.

Ook genoteerd: N-VA hangt in de touwen, met een gehavende Vlaamse minister-president Jan Jambon (N-VA).

• Morgen in de Kamer moet Jan Jambon komen opdraven om tekst en uitleg te geven bij de dood van de Slovaak Jozef Chovanec, na een hardhandig optreden van de luchthavenpolitie in Charleroi in februari 2018.
• Die bijeenkomst belooft meteen een klein Vivaldi-festivalletje te worden: groen, rood en blauw, en wie weet ook wat oranje, zullen Jambon er de vier hoeken van de Kamer willen laten zien, en en passant zo N-VA stevig van zich af duwen.
• Politiek gezien kon heel de zaak niet op een vervelender moment komen voor Bart De Wever (N-VA) en co. Want net op moment dat Vivaldi toch opnieuw wind in de zeilen pakt, krijgt de Vlaamse regering zo lood in de schoenen.
• ‘Het is duidelijk, de aanval op de figuur Jan Jambon moet Vivaldi doen versnellen‘, zo concludeerde fractieleider Peter De Roover (N-VA) vanmorgen op Radio 1. Die zegde meteen z’n partijgenoot ook alle steun toe: ‘Neen, hij is niet politiek verantwoordelijk, omdat er geen politieke fouten zijn gebeurd. Alleen dan kan je verantwoordelijkheid nemen. Het vertrouwen in Jan is ongebroken’, zo stelde De Roover.
• Het tegendeel vanuit N-VA zou pas verbazen. Maar de persconferentie die Jambon zaterdag gaf, was andermaal geen onverdeeld succes.
  • Jambon moest daar toegeven dat hij wel degelijk een contact had gehad met de Slovaakse ambassadeur. Dat had hij eerder nochtans nog ontkend. Alweer een bijsturing in z’n verhaal dus.
  • ‘Liegen doe je als je de intentie hebt om de waarheid te verdraaien‘, zo stelde hij. Hij riep ook in dat net die dag van de ontmoeting met de ambassadeur, in Luik een aanslag werd gepleegd. ‘Dat verklaart wellicht ten dele waarom ik me niets van dat gesprek herinnerde.’
  • Bovendien voegde hij het zinnetje toe ‘dat niemand mijn ontslag vraagt‘, in z’n defensie. Ook dat was niet de grootste handigheid: het hielp op geen enkel moment bij de sfeerschepping rond Jambon z’n zaak.
  • Maar het ergste moest nog komen. Z’n communicatieadviseur Pol Van Den Driessche vond het nodig om na de persconferentie de confrontatie te zoeken met de pers: ‘Triest dagje voor sommige journalisten. Zij hadden zo gehoopt dat er vandaag zou worden gehouden een ‘groot banket’ waar ‘het hoofd van Jan Jambon op de tafel werd gezet’. En dat feestje gaat nu toch wel niet door zekers …’
  • Dat, en ook een tweet van De Roover over de pers, zette een vijandige sfeer, die compleet onnodig was, en integendeel opnieuw schade veroorzaakte: Van Den Driessche verwijderde de tweet, en verontschuldigde zich.
• Maar straks staan de kritische Kamerleden klaar. Tim Vandenput (Open Vld) kan ‘best geloven dat je de kleur van je plastron niet meer weet, maar een ontmoeting met een ambassadeur?’, zo stelde hij aan de VRT. ‘Ofwel wist hij het echt niet meer en heeft hij zich niet geïnformeerd, maar dan vraag ik mij af of hij het dossier niet belangrijk genoeg vond. Ofwel is hij gewoon met zichzelf bezig’, reageerde Meryame Kitir (sp.a).
• Toch verdient de zaak ook ten gronde een kritische blik, los van de focus op Jambon. Want uit de politierapporten blijkt vooral dat de politie de zaak maar zeer partieel rapporteerde, op z’n minst, en daardoor het kabinet moeilijk op de hoogte kon zijn. Ook de ambassadeur van Slovakije stelde wel vragen, maar kwam niet met nieuwe feiten, zo voert N-VA aan.
• Blijft dan de vraag waarom ook een gerechtelijk onderzoek en de controle van Comité P niets opleverden. Maar die vragen dreigen morgen alvast ondergesneeuwd te worden, omdat de minister-president voorlopig alle aandacht naar zich zuigt.