Vivaldi draait, op een motor van socialisten en liberalen, die nu de regie helemaal hebben genomen

Eindelijk betreden, voor het eerst in deze regeringsvorming, nu formateurs het veld: Paul Magnette (PS) en Alexander De Croo (Open Vld) leiden voortaan de dans. Zij hebben een haast onmogelijke opdracht: op maandag ten laatste moet er een regeerakkoord liggen. Inclusief dan een deal rond het premierschap. Is het akkoord dat gisteren door Conner Rousseau (Vooruit) en Egbert Lachaert (Open Vld) keihard is onderhandeld al wat broos, dan is de gewapende vrede over dat leiderschap wel héél wankel. Want het werd letterlijk door de strot geramd van MR én CD&V. Maar Vivaldi lijkt onvermijdelijk, nu de paarse motor is aangeslagen.

In het nieuws: Vanmiddag begint een nieuw duo aan een paar helse dagen.

De details: De geboorte van Vivaldi is wel een héél zware bevalling aan het worden, met gigantische druk op de ketel.

  • Het was een hele dag onderhandelen, met het mes tussen de tanden. Want Egbert Lachaert (Open Vld) en Conner Rousseau (Vooruit) stonden urenlang lijnrecht tegenover elkaar, om vervolgens het akkoord goedgekeurd te krijgen door de vijf andere partijen.
  • Maar opvallend genoeg, werden op het eind de zeven Vivaldi-partijen (PS, MR, Ecolo, CD&V, Open Vld, Vooruit en Groen) niet meer bijeengebracht in een plenaire vergadering.
  • Daar was wel een héél gegronde reden voor: over een cruciaal knooppunt, het formateurschap, was eigenlijk geen consensus. En wat tekenend was voor de afgelopen 48 uur (waarbij de groenen tot driemaal toe vroegen om plenair samen te zitten, wat nooit gebeurde): het waren socialisten en liberalen die de knoop doorhakten.
  • Want zowel Lachaert als Rousseau voelden goed aan dat een politiek van ‘fait accomplide enige juiste optie was: ze trokken naar de koning, en lieten daar het Paleis een opdracht geven aan Alexander De Croo (Open Vld) en Paul Magnette (PS).
  • ‘Het was uiteindelijk simpel: er waren vijf partijen voor, één partij was tegen, en één onthield zich‘, zo vat een insider samen.
  • Die tegenstander was Georges-Louis Bouchez (MR). De MR-voorzitter moest gisteren echt op de knieën, nadat hij op behoorlijk spectaculaire wijze in de hoek was gezet zondagavond. Nadat Bouchez zelf in het weekend de zaak had laten ontsporen, hadden de facto vijf partijen hem de wacht aangezegd, iedereen behalve de liberalen zelf. Daarbij was het Vooruit-voorzitter Rousseau die de forcing voerde, en niets minder eiste dan hem uit de onderhandelingen knikkeren.
  • Bouchez werd dus gisteren gepasseerd. In de meeting met Rousseau en Lachaert brieste hij ‘dat MR zou opstappen als Magnette tot wat dan ook benoemd zou worden, preformateur of formateur‘. Dat dreigement aanhoorden Rousseau en Lachaert, maar ze legden het dus naast zich neer: ze trokken naar het Paleis zonder nog om te kijken.
  • Bronnen binnen MR wijzen erop dat hun voorzitter dan woest reageerde op het nieuws dat Magnette toch benoemd was door de koning. Alleen, uiteindelijk besefte ook de MR-voorzitter vrij snel dat het geen zin had dit aan te vechten, er kleefde op dat voldongen feit ondertussen zelfs een koninklijke stempel. Een tweet volgde, om te stellen dat de MR ‘nooit tegen het Paleis zou ingaan’.
  • Maar ook bij CD&V was de verslagenheid zeer groot, over de benoeming van De Croo, gisterenavond. De logica is voor CD&V ver zoek, wanneer niet de grootste partij aan Vlaamse kant, zijzelf, maar wel Open Vld, met de Zestien zou gaan lopen.
  • Alleen zag Coens blijkbaar niet komen wat al sinds maandagnacht aan het gebeuren was: Alexander De Croo kwam steeds nadrukkelijker in het spel, hij legde zelf maandagnacht een onderhandelingsnota neer bij de socialisten. Onvermijdelijk schoven de Vlaamse liberalen verder op, op die manier.
  • Op de meeting tussen CD&V en de twee preformateurs, Rousseau en Lachaert, signaleerde Coens wel ‘dat het moeilijk lag voor CD&V’ om De Croo te benoemen, maar ‘wij zijn geen mensen van veto’s‘, is bij een hoge CD&V-bron te horen. Geen groot verzet dus, ondanks een spijkerharde vraag van heel het CD&V-partijbureau, inclusief de top, om niet toe te laten dat Open Vld het premierschap zou gaan pakken.
  • Uiteindelijk duwden Rousseau en Lachaert dus het gaspedaal in, wetende dat er geen consensus was: maar met één veto en een onthouding durfden ze springen. En inderdaad: nergens gisterenavond vloog er nog een wiel af voor Vivaldi.

De essentie: De paarse motor binnen Vivaldi gaat nu in turbo.

  • Wat iedereen na gisteren toch moet vaststellen: het zijn de socialisten en liberalen die onderling de zaken hebben geregeld, met Rousseau en Lachaert in de hoofdrol. Dat spel werd maandag in gang geduwd, waarbij de voorzitter van Vooruit en die van Open Vld op de Melsensstraat de zaken begonnen uit te tekenen.
  • Daarbij kwam uiteindelijk De Croo dus aanschuiven, om een raamakkoord voor te stellen.
  • Dat Coens ondertussen, boos omdat hij niet meepraatte, eiste om ook te passeren op de Melsensstraat, was tekenend: dat gesprek was meer pro forma, en zonder dat er getrancheerd werd. De CD&V-voorzitter zou pas dinsdag laat in de namiddag weer het duo zien.
  • Want pas dinsdagvoormiddag ging de temperatuur écht de hoogte in, toen Rousseau z’n eigen ’tegennota’ op tafel gooide: een fors geamendeerde versie van De Croo z’n voorstel. Daarin had de Vooruit-voorzitter ook de strijdpunten van de groenen (kernuitstap) en die van CD&V (staatshervorming) netjes opgenomen, naast een forse boterham van rode, sociale maatregelen.
  • Het zorgde voor grote zenuwachtigheid bij Open Vld: voor de liberalen zat er wel de hervorming van de arbeidsmarkt in, en ook het tegenhouden van meerwaardebelasting en effectentaks, maar al bij al bleef het een zware dobber om te aanvaarden. Uren vergaderen leverde weinig veranderingen op: de klok tikte plots in het voordeel van Rousseau.
  • Uiteindelijk raakten Open Vld en Vooruit, die zich geïnstalleerd hadden in de Kamer, er samen uit, waarna het kwestie was van de anderen de arm om te wringen en akkoord te doen gaan. Dat bleek dus bij Bouchez, zoals verwacht, de zwaarste opgave. Opnieuw speelde tijd, en de massale druk van buiten uit om een akkoord te maken, in het voordeel van de preformateurs.
  • Een initieel heel emotionele en heftige meeting met Bouchez leverde netto op dat de MR-voorzitter niets meer kon veranderen aan de tekst: hij had te aanvaarden, en zich te schikken naar het akkoord. Een operatie van spinning, om meteen het akkoord zo te framen dat de MR excessieve nieuwe belastingen en invasieve technieken van de fiscus had tegengehouden, was weinig geloofwaardig, maar moest het gezicht redden.
  • De PS was binnenskamers dan weer bijzonder tevreden over wat kon worden binnengehaald. En het opzetten van Magnette als formateur werd zowaar de parel op de kroon: alles ligt nu klaar, om in rechte lijn dit toekomstige kabinet te gaan beheersen.
  • Opvallend genoeg wil de PS dat nu met de nodige egards doen naar Open Vld toe: gestroomlijnde communicatie, een strakke gezamenlijke persmededeling van Magnette en De Croo, en uitspraken vanmorgen op RTL van PS-kopstuk Philippe Close ‘dat er in héél deze formatie altijd twee partijen hun verantwoordelijkheid hebben genomen: PS en Open Vld’, het past allemaal in de nieuwe entente. Soms kan men een prachtig stukje theater opvoeren in de Wetstraat.
  • Niet toevallig zijn Magnette en De Croo ook de twee meest ervaren politici aan tafel: beiden zaten al in meerdere regeringen, op sleutelposten. Andere partijen kozen ervoor veel minder beslagen delegaties het veld in te sturen.
  • Verwacht wordt dat zij nu volop de motor gaan laten draaien, het leger sherpa’s en de reeks werkgroepen overuren gaan laten maken, en de forcing voeren om het inhoudelijk akkoord uit te diepen en het onmogelijke te doen: op drie dagen deze regering op poten zetten.

The big picture: Groenen en christendemocraten staan erbij en kijken ernaar.

  • De groenen kwamen in heel het toneelstuk nauwelijks voor de afgelopen dagen. Zo legde Meyrem Almaci (Groen) aan de poorten van de Kamer wel een felle verklaring af, dat ‘er een economische, ecologische én medische crisis bezig was‘, maar in de onderhandelingsdynamiek is al lang duidelijk dat ze naast het tweespan van blauw en rood vallen.
  • Daarover maakte Jean-Marc Nollet (Ecolo) zich binnenskamers, bij de twee preformateurs, dan ook bijzonder boos. Maar inhoudelijk waren er nauwelijks bezwaren tegen de nota: de hoofdvogel van de kernuitstap zat er netjes in.
  • Ook CD&V zette een poging op naar de pers om toch maar aan te geven dat ook zij veel meer hadden binnengehaald dan ‘abortus en de staatshervorming’, maar tegelijk gaf men binnenskamers in de hoogste regionen van CD&V toe ‘dat het toch een wel érg rood-blauwe show‘ was geworden.
  • Met name voor Coens levert dat druk op. De ondertussen al beruchte WhatsApp-groep van een cruciale groep voor CD&V, hun burgemeesters, kookte gisteren over. Een stroom bijzonder giftige reacties kwam op gang, over de rol die CD&V aan het spelen is in deze formatie, en het gebrek aan ‘smoel’ in deze onderhandelingen:
    • Volgens één burgemeester ‘gedraagt CD&V zich als een bruistablet, die zal opgelost worden in Vivaldi‘.
    • Een ander onderlijnt opnieuw: ‘Vivaldi is ons project gewoon niet‘.
    • Opvallend ook: figuren als Walter De Donder, ook kandidaat-voorzitter, en stem van de CD&V-onderbuik, keren zich nu tegen Vivaldi.
    • Over het premierschap heerst neerslachtigheid: men noteert ‘dat de liberalen ons nooit dat premierschap gaan geven‘, terwijl ‘wij wel de beste beleidsmensen hebben’.
    • En ook de rol van Coens ligt onder vuur: ‘Zie je niet in dat door in deze regering te stappen, je de geschiedenisboeken in zal gaan als de laatste christendemocratische voorzitter van Vlaanderen?’, zo schrijft een burgemeester.
  • Overigens maakte Coens ook bij z’n federale regering gisteren geen vrienden: in de WhatsApp-groep van alle CD&V-Kamerleden postte hij een grap die circuleerde online over de nutteloze, nietszeggende persconferentie na afloop van de Veiligheidsraad. Niemand reageerde. ‘Beseft hij dan niet dat enkele uren later wel onze ministers, Nathalie Muylle (CD&V) onder andere, wel in de televisiestudio’s die beslissingen loyaal moeten verdedigen?’, zo klinkt het verontwaardigd binnen de partij.
  • Zo stevent Coens, die z’n partij nog steeds dapper richting regeringsdeelname loodst, af op grote interne weerstand, als hij straks een partijcongres moet gaan trotseren. En dan moet de kwestie van het premierschap nog komen, én de discussie over wie voor de christendemocraten in de regering trekt. Wilde plannen daarover maken een pak mensen binnen CD&V behoorlijk zenuwachtig.

De olifant in de kamer: Wie wordt premier?

  • Wat Rousseau en Lachaert als paarse motor gisteren forceerden, was toch een kleine voorbode van de discussie die onherroepelijk het sleutelstuk van de vorming van een Vivaldi-regering zal zijn. De kaarten zijn daarbij gisteren wel zeer zichtbaar op tafel gelegd.
  • De PS gaat vol voor het premierschap, in laatste rechte lijn, en wil Magnette als grootste partij in de Zestien. Dat ondertussen Rousseau de kastanjes inhoudelijk uit het vuur moest halen, komt hen bijzonder goed uit: ‘Nog nooit was een regeerakkoord zo ‘rood’‘, zo is triomfantelijk bij PS-bronnen te horen.
  • Open Vld heeft nu wel heel hard kleur bekend: het rijdt voortaan voluit voor De Croo. Een trofee als de Zestien op het eind kunnen pakken, zou voor Lachaert de kroon op het werk zijn, en voor de Vlaamse liberalen dé kans om van Vivaldi een electoraal winnend project te maken.
  • De Croo geniet in de race schijnbaar de steun van de Vlaamse groenen, die al meermaals lieten horen een Vlaamse premier te verkiezen, en in de wandelgangen hun gal spuwden over CD&V.
  • Voor de Vlaamse christendemocraten is het bitter, en misschien wel te laat, ontwaken. ‘De puzzel is nog niet gelegd, we zitten misschien niet meer in poleposition, maar die beslissing is niet gevallen’, klinkt het strijdvaardig aan de Wetstraat 89. Maar de grote vraag is of dat geen achterhoedegevecht is: zowat iedereen ziet de keuze nu verengd tot ofwel PS ofwel Open Vld.
  • Tegenover de conflictvermijdende aanpak van Coens staan bovendien straks de decibels van Bouchez. De MR-voorzitter is nu al één keer héél diep onder het juk moeten doorgaan, maar alles wijst erop dat hij dit weekend, in de finale vergadering, nog liever sterft dan Magnette te aanvaarden als premier. Voor de MR wordt de rekening, nadat ze de nota Lachaert-Rousseau hebben moeten slikken, anders ook wel heel zwaar.
  • De vraag is of de PS dan toch de uitverkoop houdt, ultiem op het eind, en nog eens een prijs vraagt voor de Zestien. In eerdere fases van deze eindeloze regeringsonderhandelingen, met wisselende partners aan de overkant, bleek al dat Magnette bereid zou zijn, in ruil voor de nodige betaling, om het premierschap te laten gaan. Zowel Gwendolyn Rutten (Open Vld) als Bart De Wever (N-VA) kunnen ervan meespreken.
  • Hoe dan ook: het beloven zo bijzonder spannende dagen te worden. Alleen is er één dynamiek ontstaan binnen Vivaldi, die nog maar moeilijk gekeerd zal worden: rood en blauw trekken aan de touwtjes.

De inhoud: Wat belooft het raamakkoord Lachaert-Rousseau?

  • Al heel snel lekte de nota uit, en probeerde iedereen z’n ‘invulling’ te geven. In grote lijnen werd het akkoord afgedaan als ‘voor elke Vivaldi-kleur’ wel een tweetal zaken.
  • De waarheid is uiteraard iets complexer. Maar dat het werkstuk er kwam na een serieuze forcing van Vooruit, dat dreigde heel het Vivaldi-project op te blazen, kan moeilijk ontkend worden in het resultaat.
  • Wat weten we over de essentie, de begroting?
    • Men verbindt zich tot een ‘vaste inspanning van 0,1 procent per jaar‘, en daarnaast een ‘variabele inspanning in functie van de economische groei’. Allerminst een strak kader dus, een begrotingstabel is er ook nog niet.
    • Er komen tijdelijke relancemaatregelen in 2021 en 2022.
    • Er is een structurele jaarlijks bijkomende enveloppe die tot 4 miljard oploopt. Daarin de pensioenen die tot 1.500 euro netto stijgen, uitkeringen die verhogen, de fiscale steun aan ondernemingen, maar ook Veiligheid en Justitie die geld krijgen.
  • Wat staat daartegenover aan inkomstenkant, in de fiscaliteit?
    • Er moet een fiscale hervorming komen, die moet ‘voorbereid worden tegen 2024’.
    • Er is sprake van een ‘bijdrage van de allersterkste schouders, met respect voor ondernemerschap‘. Hoe die dan ingevuld wordt? To be seen.
    • Maar wel expliciet in de tekst: ‘Geen meerwaardebelasting en geen effectentaks‘. Een overwinning dus voor de liberalen.
    • En dan het grote addertje: ‘Er worden geen nieuwe belastingen ingevoerd, behalve in het kader van de budgettaire discussies’. Dat laatste, wat als grote ‘blauwe trofee’ werd afgedaan, is dus compleet waardeloos: ‘geen nieuwe belastingen, behalve wanneer ze toch nodig zijn‘.
  • Bij de kernuitstap is het erg zuiver gehouden: ‘Het uitgangspunt is de wet van 2003‘, die dus de uitstap regelt in 2025. Een zware uitdaging voor het energiebeleid onder Vivaldi.
  • Voor de staatshervorming gaan twee vicepremiers de dans leiden, waarbij:
    • ‘Concrete wetsontwerpen (vanuit de regering dus) worden gemaakt, waarbij tweederdemeerderheid in het Parlement gezocht wordt.’
    • ‘Er een algemeen streven is naar homogene en efficiënte bevoegdheidsverdeling met oog op een versterking van de autonomie van de deelstaten én een slagkrachtige federale overheid.’
    • Voor gezondheidszorg komt er ‘deze legislatuur reeds een oefening‘ om het richting de deelstaten te duwen.
  • Voor de arbeidsmarkt komt er ‘geen besparing op de werkloosheid‘: geen grote stok achter de deur dus. Er komt wel een ‘ambitieus plan om inactiviteit te verminderen’, met ‘focus op skills en nieuwe werken’.
  • Tenslotte is er voor pensioenen de invoering van de pensioenbonus, geen aanpassing van de pensioenleeftijd en van de voorwaarden van vervroegd pensioen.
  • De nota bevat, zonder de begrotingstabel, dus wel nog serieus wat open principes, die in de uitklaring nog erg veel werk gaan geven. Het is nu aan formateurs De Croo en Magnette om daarmee aan de slag te gaan.

Ook bekeken: De laatste Veiligheidsraad van premier Sophie Wilmès (MR) bleef onder de verwachtingen.

  • Als Het Laatste Nieuws mag gelden als buikspreker van Vlaanderen, kan het wel tellen. Nadat de krant ooit haar hele voorpagina reserveerde om deze premier neer te zetten als de heldin die de natie door de crisis loodste, is de sfeer wel helemaal omgekeerd over la première, nu Wilmès aan haar laatste dagen bezig lijkt.
  • De verwachtingen waren misschien ook wat te hoog gespannen, voor de ‘laatste’ Veiligheidsraad van deze regering, die al bij voorgaande keren zo geworsteld had met de communicatie. Want aan de ene kant staat nog steeds een koor virologen boos te stampen met de voeten, overal in de media, omdat zij hun ijzeren greep op het maatschappelijk leven zien wegglippen, terwijl aan de andere kant ook economische belangen spelen, met ook een paar verbale academici en opiniemakers als herauten, die net weer naar de normaliteit willen.
  • Die synthese kon de premier onmogelijk maken. Maar het communicatieve sausje dat ze erover goot, smaakte dus bijzonder bitter. ‘Hoe langer Wilmès vanmiddag sprak, hoe meer we ernaar zaten te kijken als naar de gemiddelde Belgische inzending van het Songfestival: ongemakkelijk, gegeneerd, beschaamd‘, zo beschrijft Het Laatste Nieuws vandaag de persconferentie.
  • Zo verdwijnt Wilmès, die door voorganger Charles Michel (MR) handig in de Zestien is geloodst in oktober vorig jaar, en toch bijna één vol jaar premier, straks in alle stilte van het hoogste podium. Het is daarbij te vroeg om een oordeel te vellen over haar optreden: zonder veel ervaring werd ze premier in een van de moeilijkste periodes voor het land van de afgelopen decennia, met bovendien een minderheidskabinet rond haar dat nooit stabiel werd.
  • Maar daar zette ze zelf mogelijk wat te weinig daadkracht en lef tegenover: nooit ‘gebruikte’ ze de kracht die toch uitgaat van de Zestien in de Belgische politiek ten volle.
  • Meer dan vermoedelijk keert de MR-politica straks terug, als vicepremier binnen Vivaldi. De Franstalige liberalen reserveren nu al met stip de portefeuille van Buitenlandse Zaken voor haar. Zo blijft de Belgische diplomatie, mét tegelijk ook een Europees Commissaris van MR én een voorzitter van de Europese Raad van de MR, wel heel stevig in Franstalige liberale handen.

Genoteerd: In de Wetstraat hield Vlaams Belang een generale repetitie voor een ‘mars op Brussel’.

  • Vlaams Belang maakt zich op voor een ‘autokaravaan naar de hoofdstad’, een protestactie die ze vanuit heel Vlaanderen willen organiseren, door met wagens, gedrapeerd met Vlaamse leeuwenvlaggen, naar Brussel te rijden. Het is, zeker in coronatijden, een methode van protest die ook Trump-aanhangers de laatste weken toepasten: met een colonne auto’s het stadscentrum intrekken, getooid met stars ’n stripes aan de pick-up.
  • De afspraak voor Tom Van Grieken (Vlaams Belang) en co is voor zondag, maar gisteren al hield het Belang een generale repetitie: ze gingen met een pak parlementsleden in hun wagen, inclusief vlag, even de Wetstraat ‘opstoppen’, omdat het daar ook al maanden ‘opgestopt’ zit.
  • De reactie was te verwachten, in deze gevoelige zone tegenover het parlement: al heel snel waren ze omsingeld door politiediensten. Die lieten niet bepaald begaan: het contrast met onder meer klimaatbetogers, die dagenlang hun ding konden doen in deze zone, was wel groot, ten opzichte van het hardhandige optreden van de blijkbaar overwegend Franstalige ordediensten die ingrepen gisteren.
  • Uiteraard zocht het Belang netjes die publiciteit op. Gerolf Annemans (Vlaams Belang) weigerde z’n auto weg te halen, waarop de politie bijzonder lomp ‘hapte’ op die zet, door het Europees Parlementslid met wat geweld te arresteren. Het ging allemaal vlot op sociale media, de verontwaardiging van Van Grieken incluis.
  • Overigens kijkt men bij N-VA, dat straks wel gedoemd lijkt om met Vlaams Belang samen in oppositie te gaan kruipen, met lange tanden die ‘samenwerking’ tegemoet. Die ‘mars’ is daar nog maar eens het bewijs dat beide partijen verre van dezelfde zijn.
  • ‘Ja, ‘marsen op de hoofdstad’ zijn een evergreen zijn in het gamma van extreemrechts. In 1922 bracht zo’n ‘mars op Rome’ Mussolini aan de macht. Hitler verging het minder goed, toen die z’n mars op Berlijn probeerde. Eén eeuw later zijn ze blijkbaar nog altijd niet veel verder in hun creativiteit qua actievoeren’, zo stelt een topper van N-VA zuchtend.
Meer