Maandag was het exact 78 jaar geleden dat een leger van de geallieerden landde in Normandië. Ongeveer een jaar later viel nazi-Duitsland, en kwam er een einde aan de Tweede Wereldoorlog in Europa. Wat weinig mensen weten, is dat een Belg mee aan de wieg stond van Operatie Overlord, beter bekend als D-Day.
We schrijven 6 juni 1944, de kust van Frankrijk, tussen het schiereiland Cotentin en de stad Caen. Iets na middernacht worden de eerste Amerikaanse, Britse en Franse parachutisten gedropt achter de Duitse kuststellingen: de invasie van het Europese vasteland is begonnen. Diezelfde dag dropten meer dan 1.000 vliegtuigen bommen op de kust, waarna bijna 5.000 landingsschepen in totaal zo’n 160.000 soldaten uitbraakten op de met mijnen en bunkers bezaaide stranden die tot Omaha, Juno, Sword, Utah en Gold werd gedoopt.
De landing van Normandië wordt tot op de dag van vandaag nog steeds gezien als een van de, zo niet dé moeilijkste militaire operatie ooit. De grootste landingsmissie ooit luidde meteen ook het begin van het einde van nazi-Duitsland en führer Adolf Hitler in, die bijna een jaar nadien zichzelf van het leven beroofde. Wat weinigen weten, is dat het succes van de landing van Normandië allemaal de verdienste was van één man: een architect uit Antwerpen.
Toparchitect
Hugo Van Kuyck was voor de oorlog een doorsnee Antwerpse jongen. De kleinzoon van Frans Van Kuyck, kunstschilder en schepen voor de stad Antwerpen, ging, net zoals zijn vader Walter, architectuur studeren. Nadien behaalde hij nog een diploma van burgerlijk ingenieur aan de Rijksuniversiteit Gent, om vervolgens vier jaar als assistent te werken van gerenommeerd architect Victor Horta. Hij was gastdocent aan de Amerikaanse topuniversiteiten Yale en MIT, en ontwierp ook zelf een resem woningen in het Antwerpse.
Toen op 10 mei 1940 de nazi’s België binnenvielen, vluchtte Hugo Van Kuyck samen met de Belgische regering naar Frankrijk. Door zijn goede contacten in de VS werd hij door toenmalig premier Paul-Henri Spaak op diplomatieke missie gestuurd naar de VS. Hij keerde echter niet meer terug: daar aangekomen trad Van Kuyck in dienst in het Amerikaanse leger, waar hij al snel promotie maakte.
In 1943 vloog Van Kuyck op vraag van het Amerikaanse leger naar Groot-Brittannië, waar hij mee aan de tekentafel moest plaatsnemen om een invasie van het Europese vasteland voor te bereiden. Maandenlang vloog hij over de Franse kust, om zo in kaart te brengen waar de invasie het beste plaatsvond. De foto’s vulde Van Kuyck aan met een gedetailleerde kaart van het reliëf van de kustlijn, de stromingen en de hoogte van het water bij de verschillende getijden.
Zandlagen bestuderen
Hij adviseerde generaal Omar Bradley, de opperbevelhebber van de Amerikaanse strijdkrachten en een van de mannen die knopen moest doorhakken in Operatie Overlord, om te landen bij laagtijd: zo konden de schepen die vast kwamen te zitten op het strand, weer losgemaakt worden door het opkomende tij. Dit heeft er mede toe geleid dat de invasie een succes werd.
Ook bij de landing zelf speelde Van Kuyck een cruciale rol. Hij kwam, samen met zijn team “The Beach Survey Party” aan land op Omaha Beach, waar de verdediging het sterkst was en 3.000 Amerikaanse soldaten sneuvelden. Hun rol was om, tijdens de zevende aanvalsgolf, de zandlagen van het strand te bestuderen. Zo kon worden beslist of het strand stevig genoeg was om zware voertuigen op te laten landen. Nadien adviseerde hij ook bij de landingen in Walcheren, Birma en op Okinawa.
Krijgsraad of medailles?
Na de oorlog kreeg Van Kuyck uit handen van toenmalig Amerikaans president Harry S. Truman de Bronze Star en Legion of Merit-medailles. Ons land was de architect ook bijzonder dankbaar: hij werd aangeklaagd door de Belgische staat, omdat hij voor een vreemde mogendheid vocht. Van Kuyck’s bijdragen aan het Amerikaanse leger werden gezien als landverraad, en de Krijgsraad moest beslissen over zijn lot. Pas toen de Amerikaanse overheid zich serieus moeide met de zaak, werd Van Kuyck in eer hersteld. Als ‘compensatie’ werd hij zelf benoemd tot korvetkapitein in de Belgische Marine.
Na zijn terugkeer naar België hervatte Van Kuyck zijn carrière als architect. De skyline van de hele Luchtbal-wijk van Antwerpen wordt gedomineerd door buildings van zijn hand, onder meer het Canadablok, de vier ‘Lange Blokken’ en de zes ‘Torengebouwen’. Ook in de rest van Antwerpen verschenen enkele gebouwen van Van Kuyck, waaronder ‘Den Bell’, vroeger de hoofdzetel van de Bell Telephone Manufacturing Company en nu het zenuwcentrum voor de stedelijke administratie.
Buiten Antwerpen
Ook buiten de Antwerpse ring verschenen gebouwen die Van Kuyck ontwierp. De Ford-fabriek in Genk, de Financietoren in Brussel en het kantoorgebouw van General Motors Antwerpen (nadien Opel Antwerpen) prijken ook op zijn portfolio. Ook zijn andere passie, het ontwerpen van boten, werd nieuw leven ingeblazen. De Askoy II, door Van Kuyck ontworpen en gebouwd in 1959, kwam nadien nog in handen van een zekere Jacques Brel. Met die boot vertrok Brel in 1974 op wereldreis, en bereikte de Markiezeneilanden, waar hij in 1978 zou overlijden.
Hugo Van Kuyck beviel hetzelfde lot, zoals iedereen ooit: in 1975 overleed hij op 73-jarige leeftijd als vergeten oorlogsheld. Zijn inzet bij de landing van Normandië was cruciaal voor de herovering van West-Europa op de Duitsers, en uiteindelijk zelfs bij de val van nazi-Duitsland. Een gebeurtenis waar we 78 jaar later nog steeds de impact van voelen.
(fjc)
