Rusland en China werken samen actief aan de ondergang van de dollar als dominante globale reservemunt. Daarvoor bouwen ze onder andere een eigen versie van SWIFT.

Buiten het afbouwen van de eigen voorraad in deviezen zoals de Amerikaanse dollar en het opstapelen van goud, werken de Russische en Chinese overheid ook aan andere manieren om het machtige Amerikaanse financiële systeem te ondergraven. Dat systeem kapot krijgen is dan ook een essentiële stap voor de ambities van zowel de Chinese president Xi Jinping als de Russische president Vladimir Poetin. 

Poetin wenst de glorie van de Sovjet-Unie deels te herstellen, vooral op territoriaal vlak dan, blijkt uit zijn nu al historische speech van deze week die de oorlog in Oekraïne inluidde. De ambities van Xi Jinping liggen ietwat anders. Xi droomt ervan, samen met een groot deel van de Chinezen, om de status van zijn millennium oude land als wereldleider op technologisch en cultureel vlak, en z’n politiek aanzien te herstellen. 

Daarvoor moet China eigenlijk gewoon geduldig wachten tot zijn economie en leger groter en machtiger wordt dan die van de Amerikanen. Taiwan, dat nu veel vergeleken wordt met Oekraïne, zal allicht niet vallen met een militaire invasie. Daarvoor is de chipsector op het eiland te waardevol en is het eiland te goed verdedigd. Xi hoopt het eiland ooit op een diplomatieke manier te integreren. Omdat de Taiwanezen tegen dan geen andere keuze meer zouden hebben dan te zwichten voor het oppermachtige China, zo redeneert de Communistische Partij.

Poetin heeft het privilege om te wachten niet. Rusland heeft niet het potentieel om in de toekomst even snel op te schalen als China en ziet zich schijnbaar genoodzaakt om onmiddellijk te reageren op de uitbreiding van de NAVO aan de grenzen van zijn periferie. 

Voor beiden is er echter een duidelijke doorn in het oog: de Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunication, ofwel het SWIFT-betaalsysteem. Dat is een streng beveiligd netwerk (met zijn hoofdzetel in Terhulpen, nabij Brussel) dat duizenden financiële instellingen over de hele wereld met elkaar verbindt en internationale betalingen mogelijk maakt.

Voor Rusland is het één van de enige manieren waarop de VS en zijn bondgenoten Poetin momenteel nog echt serieus pijn kunnen doen (en eentje waarvoor Rusland mogelijk een kernoorlog wil riskeren). Voor China is het een duidelijk obstakel op zijn weg naar suprematie.

Het is dan ook niet verwonderlijk dat Rusland en China ijverig werken aan nieuwe internationale betaalsystemen: het Russische System for Transfer of Financial Messages, ofwel SPFS, en het Chinese Cross-border Interbank Payment System, ofwel CIPS.

Een integratie van SPFS en CIPS ligt op tafel

Rusland en China hebben al jaren geleden besloten om gedeelde financiële structuren uit te bouwen om zo sancties en economische druk van derde partijen te vermijden. Een van de belangrijkste fundamenten voor zo’n systeem werd gelegd in 2010, toen Poetin aankondigde dat de bilaterale handel tussen Rusland en China zal afgewikkeld worden in roebels en de Chinese yuan, in plaats van in Amerikaanse dollars.

Sinds 2014 ontwikkelde Rusland dan het SPFS, dat vanaf 2018 gebruikt werd door al zeker 400 (bijna uitsluitend Russische) financiële instituten. Het systeem kent tot nu toe hogere transactiekosten dan SWIFT, wat nog een serieuze hindernis is voor een adoptie op grote schaal.

In 2015 lanceerde China een eerste versie van zijn CIPS-systeem. Dat systeem zou echter geen volledig alternatief voor SWIFT worden. CIPS zou namelijk geen geldovermakingen regelen, maar enkel betalingsopdrachten versturen. Later dat jaar kondigden de Chinese autoriteiten ook aan dat CIPS enkel zal gebruikt worden voor grensoverschrijdende handelstransacties met de Renminbi, niet voor kapitaal gerelateerde transacties. 

Tenslotte werd CIPS in 2016 deels gelinkt aan SWIFT. Er werd een akkoord ondertekend waarin wederzijdse toestemming werd gegeven om SWIFT in te zetten als communicatiekanaal voor de verbinding van CIPS met instituten die SWIFT gebruiken.

Er is echter sinds recent sprake van een integratie van het Russische SPFS en China’s CIPS. Beide systemen zouden klaar zijn om gelinkt te worden met elkaar, waardoor een onafhankelijk Russisch-Chinees financieel ecosysteem zou ontstaan. Er moet dan wel nog beslist worden of de roebel of de Chinese yuan zal gebruikt worden als munteenheid, wat nog heftige discussies kan opleveren (die wellicht in het voordeel van China zullen uitdraaien).

Een westerse sanctie die Rusland uit SWIFT zet, zou de synthese van SPFS en CIPS wel eens in een stroomversnelling kunnen brengen, wat ook één van de redenen zou kunnen zijn waarom bepaalde NAVO-leden eerder terughoudend zijn om deze ultieme economische straf aan Poetin op te leggen.

Meeste transacties tussen Rusland en China verlopen nog steeds via SWIFT

Li Xin, directeur van de Center for Russian and Central Asia Studies bij het Shanghai Institute for International Studies, vertelde in januari aan de pro-Russische nieuwssite Russia Briefing dat de integratie van SPFS en CIPS een logische stap zal zijn als Rusland uit het Brusselse SWIFT-systeem wordt gezet en een economische paria dreigt te worden.

“Dit is waarom China en Rusland hun eigen financiële systemen voor het overdragen van informatie moeten uitbouwen; om zichzelf te beschermen van een isolatie door de VS”, meent Li. 

De Chinese geleerde gaf wel aan dat de meeste transacties tussen China en Rusland nog steeds verlopen via SWIFT en de Amerikaanse dollar. Dit betekent dat een SWIFT gerelateerde sanctie op korte termijn nog steeds enorm veel pijn zal doen voor de Russische economie.

(lb)