Amerikanen met de laagste inkomens worden op twee manieren “beroofd”, schrijft Patrick Artus, de hoofdeconoom van de Franse zakenbank Natixis, in een nota aan klanten. Het Amerikaans economisch model is zeer effectief, maar op termijn onhoudbaar, omdat de chronische toename van armoede in een democratie niet kan overleven.

1. De 40% armste Amerikanen verloren hun onderhandelingspositie op de arbeidsmarkt. Dat leidde tot inkomensongelijkheid in hun nadeel en in het voordeel van bedrijven en Amerikanen met een hoog inkomen.
2. Door de toenemende concentratie van Amerikaanse bedrijven ontstonden virtuele monopolies, wat op zijn beurt de kosten van goederen en diensten voor consumenten deed stijgen.

2 factoren vormen de basis van het Amerikaanse economische model

Volgens Artus vormen deze 2 factoren de basis van het Amerikaanse economische model.

1. Alle winst gaat naar de bedrijven

• Het geeft bedrijven zeer hoge winstmarges, wat leidt tot een hoge investeringsratio en de terugkoop van eigen aandelen. Dat stimuleert de aandelenkoersen (beursindexen + 300% sinds 2009). Wat op zijn beurt de vraag naar goederen en diensten doet stijgen via het zogenaamde ‘equity wealth effect’. [Mensen die aandelen bezitten voelen zich rijker omdat de koersen blijven stijgen en gaan meer uitgeven, waardoor deze bedrijven nog meer verdienen.]

Artus verdedigt zijn stelling aan de hand van volgende tabel van het US Census Bureau.

Daarop is te zien hoe het gemiddelde reële inkomen van gezinnen in het laagste en op één na laagste kwintiel (groep van 20%), tussen 1991 en 2017 met respectievelijk 1,5% en 7,5% steeg, terwijl het inkomen van hoogste kwintiel en de 5% best verdienende gezinnen met respectievelijk 40% en 52% toenam.

2. Laagbetaalde jobs

• Laaggeschoolden blijven ondertussen aan het werk omdat er veel nieuwe, maar slecht betaalde jobs worden gecreëerd in de diensteneconomie. Die jobs worden enkel gecreëerd omdat laaggeschoolden zich verplicht zien ze aan te nemen [in de VS bestaat geen sociaal vangnet voor werkloosheid, zoals in de EU] en zich flexibel op te stellen.

Onderstaande tabel illustreert deze toename van jobs in de retailsector (winkelhulpen, kassiers,…), de horeca en de transportsector (Uber, Lyft,…)

De 40% armste Amerikanen verliezen dus zowel op de arbeidsmarkt als wanneer ze goederen en diensten kopen.

Model kan niet overleven

Artus besluit door te stellen dat dit model zeer effectief is, maar tevens dat het op termijn niet kan overleven. In 2016 leefde net geen kwart (24,5%) van de Amerikaanse bevolking onder de armoedegrens (minder dan 60% van het mediane inkomen). Maar in een democratie is een chronische toename van armoede onhoudbaar. Of, zoals Karl Marx ooit stelde:

“Het einde van het kapitalisme breekt aan wanneer armoede het eindproduct wordt van een wereld vol overvloed.”

Socialisme is ‘en vogue’ onder Amerikaanse jongeren

61% van de jonge Amerikanen (18- tot 24-jarigen) hebben dan ook een positief sentiment tegenover het woord ‘socialisme’. Dat blijkt uit een recente peiling van SurveyMonkey en Axios. Dat zijn er meer dan jongeren die positieve gevoelens ervaren bij het woord ‘kapitalisme’. Dat laatste kan slechts 58% van de jonge ondervraagden enthousiasmeren.  70% van de Amerikanen zegt in 2020 te zullen stemmen voor een kandidaat die de economie hervormt.