Technologie die vliegtuigcrashes moet verhinderen leidt tot meer… vliegtuigcrashes

Technologie die vliegtuigpiloten voor fatale fouten zou moeten behoeden, kan vaak op een onverwachte manier tot een crash leiden. Dat zegt luchtvaartjournaliste Christine Negroni, een voormalig onderzoeker van vliegtuigongevallen, in een reactie op het onderzoek naar twee recente crashes met toestellen van de Amerikaanse constructeur Boeing.

“Na een crash rijst vrijwel meteen de vraag of de piloten verantwoordelijk waren,” betoogt Christine Negroni. “Ongevallen zijn echter nooit het resultaat van één probleem of één persoon. Meestal is een crash het einde van een langere reeks problemen.”

Veiligheidssysteem

“Bij een onderzoek naar een vliegtuigcrash kijken de experts uiteraard ook naar de piloten. De opleiding, medische geschiedenis, slaappatronen en emotionele toestand van de piloten kunnen daarbij relevant zijn. Dat geldt echter ook voor de acties van vele anderen die bij de vlucht zijn betrokken. De onderzoekers analyseren bovendien ook het vliegtuig, het onderhoud, de herstellingen, de lading en de brede omstandigheden van de laatste vlucht.”

“Men moet echter vaststellen dat technologie die fouten zou moeten helpen voorkomen, niet zelden een belangrijke oorzaak van een crash worden,” zegt Negroni. “Daarvoor zijn de twee recente crashes met het type Boeing 737 Max een duidelijk voorbeeld. De crashes blijken niet te wijten aan een gebrek aan vakmanschap van de piloten. Wel blijkt de verantwoordelijkheid te liggen bij het Maneuvering Characteristics Augmentation System (Macs), een nieuw veiligheidssysteem dat Boeing in het type had geïnstalleerd.”

“Het Macs moest de veiligheid vergroten,” verduidelijkt de experte. “De technologie moest de controle over het vliegtuig overnemen wanneer bleek dat de neus van het toestel teveel naar boven dreigt te neigen. Die situatie kan immers leiden tot een verlies aan draagkracht, waardoor het toestel uit de lucht zou kunnen vallen.

“Het onderzoek naar beide ongevallen lijkt aan te tonen dat het Macs telkens heeft gereageerd op de foutieve meting van een sensor. De vliegtuigen waren helemaal niet in gevaar, maar de piloten konden de bevelen van de computer onmogelijk negeren. Daardoor was een crash onvermijdelijk.”

“Men moet dan ook vaststellen dat de crash te wijten was aan situaties waarin de technologie in de cockpit de bemanning domineerde,” concludeert Negroni. “Dat had rampzalige gevolgen. Boeing erkent nu dat de software gebreken vertoont.”

Machteloos

“Software is al decennia lang in de cockpit aanwezig als een buffer tegen menselijk falen,” erkent Negroni. “Computers hebben op veel vlakken de luchtvaart veiliger gemaakt. Tegelijkertijd is de technologie zo belangrijk geworden dat er geen strikte scheiding tussen piloot en computer meer mogelijk is.”

“In het midden van de jaren tachtig van de vorige eeuw introduceerde Airbus als eerste het concept fly-by-wire. De technologie verving in de stuursystemen de mechanische activering door de piloot met een elektrische bediening. Dat leidde tot een grotere nauwkeurigheid, maar ook het risico op fatale menselijke fouten verminderde. Later bood ook Boeing fly-by-wire aan.”

“In zekere zin kan de moderne vliegtuigtechnologie worden vergeleken met een mobiele telefoon of een zelfrijdende auto,” zegt Negroni nog. “Deze toestellen nemen alledaagse, repetitieve, complexe of geestdodende taken over. Maar technologie heeft ook een keerzijde. Wanneer de gebruiker massaal op de diensten van deze toepassingen rekent, loopt hij het risico achteloos te worden of verward te raken. Hetzelfde geldt voor de piloten van de moderne vliegtuigen.”

“Eerder tragedies toonden al aan dat een overdreven vertrouwen in de geautomatiseerde systemen kan leiden tot een uitholling van de vaardigheden van de piloten. De complexiteit van fly-by-wire bleek de piloten in verwarring te brengen en te misleiden.”

“Andere crashes toonden dat de beschermende technologie in werkelijkheid een ingrijpen van de piloten onmogelijk maakte. Het computersysteem zorgde er daarbij voor dat de bemanning in de cockpit geen enkele mogelijkheid meer had acties te ondernemen om het vliegtuig en zijn passagiers te redden.”

Meer