De ondergang van SVB zorgde in Silicon Valley voor een zodanige onrust dat de grote techgoeroes zelf pleitten voor tussenkomst van Washington nadat ze jaren hebben gevochten tegen eender welke overheidsinterventie. Hoe kan het toch dat heel slimme leiders A roepen maar B doen, niet alleen in de techwereld, maar ook ver daarbuiten? Is dit hypocrisie of is er iets anders aan de hand? 

Even een kleine greep uit het arsenaal van dubbelzinnigheden die we recent konden horen en zien bij de grootste bedrijfsleiders in de wereld:

• Teslabaas Elon Musk wil van Twitter het forum maken waar alles kan gezegd worden…… maar in  China, dat één van zijn belangrijkste markten is, kan hij zeer goed leven met de censuur die de Chinese overheid hem en de rest van de wereld oplegt.
• Mark Zuckerberg steekt miljarden in de uitbouw van het metaverse waar we allemaal virtueel met elkaar contact moeten hebben… maar tegelijkertijd roept hij al zijn ingenieurs teug naar kantoor om fysiek met elkaar te overleggen, want de resultaten zijn dan veel beter.
• De Amerikaanse chipbedrijven hebben zich altijd verzet tegen de staatssubsidie die Chinese chipproducenten krijgen… maar nu staan ze allemaal in de rij om te profiteren van de 39 miljard dollar die de Amerikaanse regering wil vrijmaken om de productie naar Amerika te trekken.
• Eén van de leidende Investeerders en tech-entrepreneurs, Jason Calacanis, vindt al jaren dat bedrijven worden bedolven onder overheidsreguleringen… maar was er als eerste bij om te pleiten voor het verzekeren van de deposito’s van SVB-bank door diezelfde overheid. 

Ook in de politiek

U kan er zelf nog wel honderd anderen inbeelden, ook uit de politieke wereld.

De meester hemzelf is natuurlijk Donald Trump die zelf geen belastingen wil betalen maar die wel wil opkomen voor de man in de straat. 

Of Vladimir Poetin die zomaar durft te zeggen dat het de Oekraïners zijn die de oorlog gestart zijn en niet de Russen. Van een onwaarschijnlijke leugen gesproken.

Of wat gezegd van de Venezolaanse dictator Nicolas Maduro die nu deep fake-nieuwsrobotten inzet om zijn eigen beleid goed te praten terwijl zijn volk zienderogen verarmt.

Cognitieve dissonantie

De origine van dit gedrag heet cognitieve dissonantie. Het gaat hier om het ongemakkelijke gevoel dat ontstaat als twee volledig tegenovergestelde gedachten bij dezelfde persoon opspelen. Het is een innerlijk conflict dat niet oplosbaar is omdat de twee gedachten niet met elkaar stroken.

Daarom is hypocrisie ook een speciale vorm van cognitieve dissonantie. Want hypocrieten zijn er zich zeer sterk van bewust dat ze A zeggen maar B doen terwijl sommige mensen niet beseffen dat ze die contradictie prediken. 

Het is dezelfde nuance waarover we vorige keer vertelden over ChatGPT. Liegen is een bewust proces; bullshit vertellen, zoals die chatbots regelmatig doen, is ook leugens vertellen maar er zit geen bewuste intentie achter.

Hoe hoger, hoe dissonanter

Het is wel essentieel te begrijpen dat dit proces de hele tijd plaatsvindt, zeker als het gaat om leiders. Hoe hoger je in de hiërarchie gaat van bedrijven of overheden, en hoe slimmer de mensen zijn, hoe moeilijker het voor hen is om bepaalde politieke beslissingen of gedragingen te verantwoorden. Het niveau van cognitieve dissonantie en hypocrisie groeit dan ook zienderogen. 

Het enige dat je kan inroepen als verzachtende omstandigheid is dat het dikwijls onmogelijk is om consequent te blijven als er zoveel verschillende belangen op het spel staan. Je wordt automatisch cognitief dissonant.

Het enige verweer

De enige manier dat U zich als burger of als medewerker in een bedrijf daartegen kunt wapenen, is te beseffen dat dit gedrag bestaat. Je kan er weinig tegen beginnen maar het allerminste dat u kan doen is die contradictie te erkennen in het gedrag van uw leider en daaruit uw conclusies te trekken over wat juist is en niet juist is, wat waar is en niet waar is. Het vergt een permanente alertheid want die leiders beheren meestal ook de media en de sociale platformen en kunnen hun eigen verhaal opdringen, waar ze eigenlijk dikwijls, als ze echt eerlijk zijn met zichzelf, niet achterstaan.

Xavier Verellen is auteur en ondernemer.