Als het aan de toog over verkeersveiligheid gaat, wijzen velen meteen naar snelheid als de grote boosdoener. Maar dat is eigenlijk fout of op z’n minst te kort door de bocht. Tal van Belgische en Europese studies tonen aan dat snelheid wel degelijk een belangrijke factor is bij ongevallen, maar zeker niet de enige. Alcohol, drugs en... afleiding achter het stuur (vooral door de smartphone) staan ook met stip bovenaan.
Toch zijn er naast die bekende oorzaken (die samen goed zijn voor 30% van de dodelijke ongevallen) nog heel wat andere risico’s die vaak onderschat of gewoon genegeerd worden door automobilisten. Ze maken nu eenmaal deel uit van het dagelijkse leven.
Vermoeidheid en... kinderen
Net als afleiding veroorzaakt ook vermoeidheid heel wat ongevallen, dat spreekt voor zich. Volgens het Waals Agentschap voor Verkeersveiligheid (AWSR), dat werd bevraagd door SudInfo, zouden zware vermoeidheid of slaperigheid verantwoordelijk zijn voor 20 tot 25% van de ongevallen in Europa. Vermoeidheid zou het risico op een ongeval met een factor acht verhogen. Logisch, want vermoeide bestuurders zijn minder alert, reageren trager en dreigen sneller in slaap te vallen. Dat kan letterlijk in een fractie van een seconde gebeuren. Veel bestuurders hebben dat gevoel al eens meegemaakt.

En dan zijn er nog jonge ouders. De geboorte van een kind is natuurlijk een moment van groot geluk, toch houdt het ook risico’s in voor mama’s en papa’s die korte en onderbroken nachten meemaken. Huilende kinderen, plots wakker schrikken en verstoorde slaapfases zijn stuk voor stuk bronnen van stress en vermoeidheid, wat het risico verhoogt. Die periodes zijn extra gevaarlijk omdat ze vaak maandenlang duren, waardoor de vermoeidheid zich opstapelt. Ook hier tonen studies aan: wie meerdere dagen na elkaar slechts vijf uur per nacht slaapt, loopt zes keer meer kans op een ongeval.
Toch begrijpen veel automobilisten deze risico’s niet. Onderzoek wijst uit dat Belgische bestuurders denken dat ze goed bestand zijn tegen vermoeidheid. Maar wie al 17 uur wakker is, verkeert in een toestand vergelijkbaar met iemand met een alcoholpromillage van 0,5 g/l.
Mentale belasting en koffie
Onze levens zitten steeds voller: werkverplichtingen, gezinsleven, persoonlijke bezigheden en administratieve rompslomp – soms weten we gewoon niet meer waar ons hoofd staat. Dat noemen specialisten mentale belasting of stress. En als die te hoog oploopt, zorgt dat ervoor dat je als bestuurder niet echt aanwezig bent op de weg. Je zit in je gedachten en rijdt op automatische piloot, zonder echt aandacht te hebben voor wat er rondom je gebeurt. Met alle risico’s van dien, zoals geen of laattijdige reacties.

Om wakker te blijven en zichzelf een oppepper te geven, grijpen sommige bestuurders naar koffie. Maar ook dat is lang niet altijd een goed idee. Koffie werkt immers niet constant of gelijkmatig. Het kan wel helpen om vermoeidheid tijdelijk weg te duwen, maar het verdrijft die vermoeidheid niet. En eens het opwekkend effect is uitgewerkt, komt de vermoeidheid vaak des te harder terug. Bovendien kan te veel koffie leiden tot zenuwachtigheid bij bepaalde bestuurders, wat ook niet helpt om rustig te rijden.
Medicatie en hooikoorts
Belgen zijn goede klanten van de farmaceutische sector, zoveel is zeker. Wat we daarbij vaak vergeten, zijn de mogelijke effecten van medicatie op het rijgedrag. Meestal slikken we een pilletje zonder nadenken, terwijl de bijsluiter duidelijk waarschuwt voor bijwerkingen die invloed kunnen hebben op het autorijden
Volgens de statistieken zouden er elk jaar 25 dodelijke ongevallen toe te schrijven zijn aan het gebruik van medicatie. Ook hier zijn de effecten logisch: slaperigheid, verminderde alertheid enzovoort. In zulke gevallen zou het risico op een ongeval vijf keer hoger liggen.
En dan een risicofactor die bij sommigen misschien een glimlach oproept, maar daarom niet minder reëel is: hooikoorts. Jawel, een op de zes Belgen heeft er last van, en het verhoogt effectief het ongevalsrisico. Met ‘hooikoorts’ bedoelen we trouwens alle vormen van allergieën. Een loopneus, tranende ogen en plotse niesbuien maken het rijden moeilijker, en ook de vermoeidheid die ermee gepaard gaat speelt een rol. Tijdens een niesbui ben je gemiddeld drie seconden verblind, wat bij 120 km/u neerkomt op 100 meter blind rijden. Elk jaar gebeuren er ongevallen door deze oorzaak. Net als bij slaaptekort werkt hooikoorts in op het lichaam alsof je een alcoholpromillage van 0,5 g/l hebt.

Tot slot is er nog een verrassende factor die het ongevalsrisico verhoogt: eten. Voor wie aan een rit begint – zeker bij langere trajecten – is licht eten sterk aangeraden. De spijsvertering vraagt energie en maakt je dus moe. Ook hier kunnen reflexen en aandacht verstoord worden. Allemaal elementen om rekening mee te houden, want ze worden nog al te vaak vergeten.