Een anticlimax voor de 27 staatshoofden van de EU. Waar ze dinsdagochtend uitgeput maar opgelucht een akkoord bereikten over het coronaherstel, willen EU-parlementariërs donderdag de Europese meerjarenbegroting, dat ook het coronaherstelfonds bevat, niet goedkeuren in zijn huidige vorm. Te veel toekomstgerichte steunmaatregelen zijn gesneuveld, luidt het.

Wat dinsdagochtend op uitvoerend niveau was beslist, wordt nu afgeschoten door de wetgevende macht van de EU. Het Europees Parlement moet namelijk de meerjarenbegroting goedkeuren die dinsdag was overeengekomen.

Het akkoord kwam er na intensieve onderhandelingen die vier dagen en vier nachten aansleepten, hoewel de top maar twee dagen zou duren. Europese leiders vreesden op verschillende momenten voor de afloop.

‘Bittere pil’

De 27 staatshoofden kondigden het moeizaam bereikte akkoord dan ook aan als ‘historisch’. Er waren ook verschillende primeurs, zoals het gezamenlijk aangaan van schulden. Maar de zeven politieke fracties in het parlement bleven donderdag sceptisch.

‘Op dit moment zijn we niet bereid om de bittere pil waarnaar u verwijst door te slikken’, zei Martin Weber. Hij leidt de Europese Volkspartij, de grootste fractie in het Europees Parlement.

Vooral de schrapping van beloofde investeringen in de gezondheidssector zijn een doorn in het oog voor Weber. Volgens hem is dat ‘onvoorstelbaar’ in tijden van coronapandemie.

Andere kritiek luidde dat er te veel beloofde investeringen in de toekomst gesneuveld zijn in de onderhandelingen. Financiële steun om innovatie en onderzoek aan te moedigen en om de transitie naar een koolstofarme economie in te zetten, en budgetten voor asiel en migratie vallen allemaal lager uit dan verwacht.

Respect voor de rechtstaat?

Het is ook niet duidelijk op welke manier EU-steun nu gebonden is aan de rechtsstaat. Onder meer Frans president Macron beweerde dat het akkoord financiële steunmaatregelen voorwaardelijk maakte aan het respecteren van de principes van de rechtsstaat. Zijn Hongaarse tegenhanger Viktor Orban zei dat die clausule er niet in stond. De link met de rechtstaat heeft de finale tekst wel gehaald, maar danig afgezwakt in vergelijking met de initiële voorstellen.

Dit is hoe het letterlijk in de tekst van het akkoord staat:

‘De financiële belangen van de Unie worden beschermd overeenkomstig de algemene beginselen verankerd in de Unieverdragen, met name de waarden van artikel 2 TEU. (Dat zijn de grondbeginselen van de EU: respect voor gelijkheid, democratie, de rechtsstaat, en mensenrechten, red.) De Europese Raad onderstreept het belang van de bescherming van de financiële middelen van de Unie-belangen. De Europese Raad onderstreept het belang van de eerbiediging van de rechtsstaat.’

Redelijk vaag, en open voor interpretatie dus, zoals veel internationale verdragen. Europarlementariërs eisten een duidelijke definitie van hoe de rechtstaat was verbonden met het krijgen van Europese financiën.

Te weinig toekomstgericht

Iratxe Garcia Perez van de sociaaldemocraten, de tweede grootste politieke groep in het parlement, zei dat haar fractie de geplande bezuinigingen in toekomstgerichte programma’s ‘niet zal accepteren’.

Ook de voorzitters van alle andere politieke fracties uitten kritiek op het schrappen van geplande toekomstgerichte investeringen.

In een resolutie die na afloop van het debat met grote meerderheid werd aangenomen, benadrukt het parlement dat het de meerjarenbegroting niet kan aanvaarden zonder aanpassingen.