Wijn is wellicht niet het eerste dat in je opkomt als je aan Oostenrijk denkt. Ondanks het feit dat het land een kleine wijnproducent is, biedt het een grote variëteit aan interessante wijnen met een opwindende symbiose tussen rijping en fraîcheur. En jawel, je vindt er zoveel meer dan de alom gekende Grüner Veltliner.
Met meer dan 2.000 jaar wijngeschiedenis op de teller is Oostenrijk niet aan zijn proefstuk toe. Romeinse wijnkelders, middeleeuwse dorpjes, kloosters en kastelen vormen een idyllisch decor voor het wijnland.
Maar ook al draagt men eeuwenoude tradities en ambachten een warm hart toe, de jonge generatie wijnbouwers kijkt toch vooral vooruit. Zo is de ‘natural wine scene‘ heel dynamisch aan het groeien en er trekt ook een golf van moderne architectuur door het wijnlandschap.
Het levert sterke staaltjes bouwkunst op die midden in de oeroude wijngaarden opduiken. Zo wordt een trip door de wijnstreken een ware traktatie voor zowel de smaakpapillen als het netvlies.
Respect voor de natuur
Oostenrijkers zijn echte natuurmensen met een gigantisch respect voor wat Moeder Natuur hen biedt. Het land is wereldleider in biologische landbouw en meer dan 13% van alle wijngaarden boert volgens bio-organische principes.
Zo worden in de meeste wijngaarden de druiven nog met de hand geplukt. Het demonstreert perfect het unieke spanningsveld tussen authenticiteit en moderne ontwikkelingen. Jonge vinologen trekken de wijde wereld in om kennis te vergaren en nieuwe trends te ontdekken, en brengen die wetenschap weer mee naar huis.
Het merendeel van de wijndomeinen is nog steeds in handen van families die al generaties lang aan wijnbouw doen. Dat wil zeggen dat er bijna geen massaproductie is, waardoor de basisprijzen aan de hoge kant liggen.
De wijnen worden internationaal wel geroemd om hun uitstekende prijs-kwaliteitsverhouding. Het gunstige klimaat zit er zeker voor iets tussen. Oostenrijk ligt op dezelfde breedtegraad als de Bourgognestreek, maar ligt veel meer ingesloten. Dat resulteert in warme zomers met veel zon en herfstdagen met koele nachten. Het levert verfrissende, jonge wijnen vol karakter op, maar ook weelderige en elegante varianten.
Trots
Internationale druivenvariëteiten zoals Riesling, Sauvignon Blanc en Chardonnay doen het erg goed in Oostenrijk, maar inheemse soorten zoals Grüner Veltliner, Zweigelt en speciaal geval Gemischter Satz worden steeds belangrijker.
Het zijn druivenrassen die internationaal een verschil maken. Op proeverijen wereldwijd scoren ze erg goed en worden ze alom geroemd voor hun foodpairingkwaliteiten. Oostenrijkse wijn is de ideale partner bij de meest uiteenlopende keukens, van de lokale schnitzel tot sushi.
Opvallend is dat je in de meeste lokale restaurants enkel en alleen Oostenrijkse wijnen op de kaart aantreft. Ze zijn terecht fier op hun gegist druivensap!
Wenen
Vaak zijn wijngaarden in een grote stad eerder een toeristische attractie, maar met haar 637 hectaren wijnstokken speelt de wijnbouw een belangrijke rol in de Weense economie. Waar je tijdens de middeleeuwen de wijnstokken middenin de stad aantrof, vind je de schilderachtige wijngaarden nu in de buitenwijken. Het is de enige stad ter wereld waar zo intensief en grootschalig aan wijnbouw wordt gedaan!
Na ingecheckt te hebben in het hipper dan hippe hotel Daniel rijden we de buitenwijken in. Wij bezoeken er het wijnhuis van Frtiz Wieninger, waar we een keur aan wijnen te proeven krijgen.
Het paradepaardje is de Wiener Gemischter Satz, een ‘specialleke‘. Men plant, oogst en vinifieert verschillende witte druifvariëteiten samen tot een ‘field blend‘, wat een uniek smaakprofiel oplevert.
Het is bij wet verplicht om minstens drie verschillende druivenrassen te mengen in één wijngaard en elke wijnbouwer kiest welke en hoeveel soorten er mogen schitteren in zijn Gemischter Satz.
Fritz: ‘Wij experimenteren zelfs door stukken wijngaard aan te planten met een mix van druivensoorten waarvan we zelf niet weten welke exact de rassen zijn en in welke verhoudingen ze in de grond belanden.’ Een soort van blindplanten, het maakt het beroep van wijnboer wel spannend!
Na een aantal mooie wijnen gewalst, geproefd en uitgespuwd te hebben, trekken we naar Weingut Mayer am Pfarrplatz, waar we én de wijngaard én de skyline van Wenen kunnen bewonderen. Het is een uniek schouwspel om de perfect uitgelijnde wijnstokken te zien contrasteren met de hectiek van een grootstad in de verte.
Bettina verwelkomt ons met een grote glimlach, een schotel vol fingerfood en weer een typische wijn uit deze streek, de Junger Wiener. Een droge witte wijn die men in september oogst en die zo’n 5 weken later al op flessen getrokken wordt. Kenmerkend zijn zijn jeugdige frisheid, fruittonen en harmonische zuren, die perfect passen bij herfstige schotels en lokale specialiteiten.
We vergapen ons aan de vergezichten over Wenen en zien de zon elegant ondergaan achter de wijngaarden. Bijna zou je zeggen dat dit dé perfecte afsluiter is na een dag reizen en proeven, maar er moet nog gegeten worden. En oh ja, daar hoort wijn bij. Veel wijn.
Bettina neemt ons mee naar haar ‘heuriger‘, een traditionele Weense wijnherberg. In die van Bettina heeft zowaar Beethoven nog gewoond terwijl hij aan zijn negende symfonie werkte. Volks, traditioneel en een beetje kneuterig maar je moet echt minstens één maaltijd verorberd hebben in een heuriger.
Niet dat het eten er zo spectaculair is: we krijgen schnitzel en gepaneerde groenten voorgeschoteld. Maar de wijnkaart is er eentje om door een ringetje te halen. Dat maakt een heuriger nu net zo geweldig: de combinatie tussen eten uit vervlogen tijden en moderne topwijnen. Nog een plus: de meeste kan je per glas bestellen.
De wijnproeverij gaat hier gewoon door en Bettina trekt fles na fles open. Alleen mogen we de godendrank nu gelukkig wel doorslikken en blijven de spuugemmers achterwege.
Burgenland
Deze steppestreek schurkt aan tegen de Hongaarse grens en omvat de prachtige Neusiedlersee. Op het programma staan twee heel verschillende wijnbouwers: Meinklang en Esterhazy.
De bedrijfsfilosofie van Meinklang is volledig doordrongen van het holistische principe en de biodynamische landbouw. Die gaat nog een stapje verder dan de biologische variant: ze zien hun wijngaard als onderdeel van de kosmos en volgen de visie van Rudolf Steiner, je welbekend van de scholen.
Ze hebben extreem veel aandacht voor een vruchtbare bodem en om dat te demonstreren, neemt Niklas ons mee de grens over naar hun biodynamische boerderij in Hongarije.
Om de perfecte mest voor hun wijngaarden zelf te kunnen produceren, schaften ze zich koeien, varkens en paarden aan. De dieren krijgen het schoonst mogelijke leven dat je je als dier kan wensen, ze dienen enkel om de ingenieuze Rudolf Steiner-stallen te voorzien van een fikse laag mest. Die wordt gebruikt in de wijngaarden, die ze zelf omschrijven als hun Tuinen van Eden vol biodiversiteit. In de wijnkelders worden alleen natuurlijke, vegan (!) wijnen gefabriceerd.
Niklas vertelt zo gepassioneerd over zijn job als wijnmaker en gaat zo op in zijn uitleg over de holistische principes dat de aandacht bij een aantal mensen verslapt.
Wijnbouw homeopathisch benaderen gaat wel erg ver. Ik bedenk me alleen maar dat de wijnen heel erg anders zullen moeten smaken om dit verhaal te doen kloppen.
Als we aanschuiven in het prachtige proeflokaal, trekt Niklas een fles Petnat open. Petwat? Het klinkt nieuw, maar is eigenlijk een eeuwenoude werkwijze die de Méthode Traditionelle van de Champagne voorafgaat. Pétillant Naturel, dus. De flessen van deze wijnen komen niet met een kurk, maar een kroonkurk.
In het glas zien we geen witte of rode wijn verschijnen maar dankzij de fermentatie met de schillen kleurt deze witte wijn oranje én hij bruist!
Wat we proeven, blaast ons zowaar van onze sokken, de vinologen onder ons verzinnen er meteen gerechten met zilte zeevruchten en vis bij. Dit heb ik nog nooit geproefd!
Niklas legt uit: ‘Terroir zit in de wijngaard, als je dingen als sulfiet of andere additieven gaat toevoegen, dood je het terroir! Wijn moet vooral niet smaken zoals iemand het voorschrijft, wij laten de wijn doen wat-ie moet doen.’ Het lijkt hier goed te werken.
Een welkome afwisseling van alle witte wijnen die we gisteren dronken, zijn de rode die we hier mogen proeven. De Pinot Noir die 180 dagen gerijpt is in het betonnen eivormige vat is ook een wijntje om over naar huis te schrijven, exceptioneel lekker. Deze gaat samen met een fles Petnat mee in de valies.
Of je nu mee bent met het holistische verhaal of niet, deze proeverij zal me nog lang bijblijven. Geen troebele druivensapjes, maar smaakexplosies in het glas!
We halen een frisse neus tijdens de lunch bij Das Fritz aan het Neusiedlermeer. Hier vind je een verfijnde keuken die perfect begeleid wordt door streekwijnen, of wat had je gedacht?
En dan hop, naar iets helemaal anders: Weingut Esterhazy, zowat het meest commerciële wijnhuis in Oostenrijk. Als je met Austria Airlines vliegt, krijg je deze wijn geserveerd in veel te kleine flesjes.
Bovenop een heuvel aan een geïmproviseerde palettafel, krijgen we Sekt te proeven terwijl we de streek aanschouwen die Esterhazy haar terroir noemt. Een glaasje bubbels volgens de Méthode Traditionelle, dat hadden we nog niet op.
De proeverij gaat verder tussen de wijnstokken, die tot aan het moderne wijnhuis reiken. Erg fijn is het om de wijnen te proeven met hapjes die er perfect bij passen, en de openlucht is een fijne afwisseling van de over het algemeen donkere kelders
Je voelt dat dit een commercieel huis is, wat op zich niets afdoet aan de smaak van de wijnen, maar na de overweldigende proeverij en passie van Meinklang is dit toch een heel klein beetje een anticlimax.
Niederösterreich
Niederösterreich grenst in het noorden aan Tsjechië, in het oosten is Slovakije de buur. Deze regio is zo groot en divers dat ze nog eens opgedeeld is in acht regio’s. We rijden na Esterhazy nog door tot de regio Wagram, waar we dineren in het schitterende decor van Gut Oberstockstall.
Zoon Matthias roert er in de potten, vrouw Eva bestiert de B&B en hoofd van de familie Fritz houdt zich met de biodynamische boerderij en wijngaarden bezig.
Hier wordt al wijn verbouwd sinds de dertiende eeuw en de familie Salomon staat 150 jaar aan het roer van dit prachtige domein. Ze boeren ook volgens het holistische principe, maar dragen het minder uit dan in Meinklang. Het zit gewoon in hun DNA. De wijnen en de daarbij geserveerde schotels zijn om duimen en vingers bij af te likken, een aanrader van formaat.
We leggen ons vermoeide en licht benevelde hoofd neer in het bezadigde familiehotel Steigenberger midden tussen de terrasvormige wijngaarden van Krems. Na een deugddoende nacht en dito ontbijt zijn we weer klaar om andere streken en specialiteiten te ontdekken.
Loisium is een hypermodern wijnbelevingscentrum met een vinotheek en twee designhotels. Een strak, hedendaags bouwsel domineert het landschap, maar het kerkje in de achtergrond tussen de wijnstokken maakt het geheel weer typisch Oostenrijks.
De baseline van Austrian Wine is niet voor niets ‘The Art of Wine. Down to Earth‘. Geen wijnsnobisme te bespeuren hier, ze blijven met de voetjes op de grond. De vinotheek heeft een gigantisch aanbod aan lokale wijnen, ideaal om een voorraad in te slaan. Deskundig advies helpt je om te kiezen.
Na al dat proeven, dringt een hongertje zich op en de verrassing is groot als we in Vinotheek Röschitz, regio Weinviertel, onze eigen lunch mogen klaarmaken. De oeroude klassieker Wienerschnitzel staat op het menu, vergezeld door de gebruikelijke aardappelsalade.
We duiken de keuken in, slaan een kalfslapje platter dan plat en leren dat als je een paar schnitzels moet bakken, je best twee pannen met hete olie op het vuur hebt staan. Het is toch wel een dingetje hier, de perfecte schnitzel bakken!
De wijnen die we geserveerd krijgen, passen er natuurlijk perfect bij. Voor ons wellicht een atypische combinatie, maar hier wordt al eeuwen goede witte wijn bij een schnitzel geserveerd.
Wachau, een van de belangrijkste wijnstreken van Europa, is sinds 2000 werelderfgoed. Typisch voor de streek zijn de steile terrassen aan beide zijden van de rivier de Danube, waar intensief aan wijnbouw wordt gedaan. Het is een verhaal van unieke wijngaarden, een ruig landschap, koele winden, veel zon en gepassioneerde wijnboeren.
Ze verdelen hun wijnen in drie categorieën: ‘Steinfeder’ zijn lichte en jongen wijnen, een ‘Federspiel’-wijn is eerder klassiek en droog, en ‘Smaragd’ betreft de meest excellente wijnen van de streek.
In 1983 riep men het kwaliteitslabel Vinea Wachau in het leven om duidelijk te maken dat wijnen die het keurmerk dragen exclusief uit Wachau-druiven bestaan.
We beklimmen de steile helling achter het wondermooie kasteel en willen ons niet voorstellen hoe arbeidsintensief de pluk hier moet zijn. Iets lager, op de oever van de rivier, treffen we een paar lokale plukkers. Alles gebeurt nog met de hand, elke tros wordt nauwgezet gescreend op slechte druiven, die stuk voor stuk worden weggeknipt.
Om dit verhaal in absolute schoonheid te eindigen, lunchen we bij Pulker’s Heuriger. Het is zondagmiddag en de keet zit stampvol locals, families met kinderen maar ook wijnboeren uit de streek. Op elkaar gepakt aan houten tafels, gezeten op simpele houten banken.
Je eet hier wat de pot schaft en dat is degelijke kost zoals buikspek, patés en hompenbrood. Alles wordt bruutweg op tafel gezet, er is bijna geen plek meer voor dat wondermooie Zalto-wijnglas! De combinatie van het lekkerste, brute eten, exquise wijnen uit het duurste wijnglas en de warme gastvrijheid is echt uniek en hartverwarmend. Hier zou ik wel elke zondag willen doorbrengen …
Praktisch
Goodbye verbleef in de volgende hotels:
- Hotel Daniel www.hoteldaniel.com
- Hotel Steigenberger www.steigenberger.com
- Hotel Loisium www.loisium.com
Een overzichtje van onze favoriete wijnhuizen en restaurants:
- Wieniger www.wieniger.at
- Meinklang www.meinklang.at
- Esterhazy www.esterhazywein.at
- Langlois www.loisium.com
- Röschitz www.w-4.at
- Wachau www.domaene-wachau.at
- Heuriger www.pfarrplatz.at
- Das Fritz www.dasfritz.at
Meer info over de rijke wijncultuur in Oostenrijk vind je via ww via www.austrianwine.com