Onderzoek UAntwerpen: ‘Journaals coronajaar leken op nieuws in Rusland of China’, VRT reageert

Wetenschappers van de Universiteit Antwerpen onderzochten de berichtgeving in de 19 uur-journaals van één en VTM tussen 2003 en 2020. Ze stelden vast dat de coronacrisis alle normale verhoudingen in het nieuws door elkaar schudde. ‘Het politieke spel tussen regering en oppositie raakte ontwricht.’

De afgelopen twintig jaar was er nooit een thema dat de nieuwsagenda zo domineerde als de coronacrisis. Tussen januari en oktober 2020 waren er 23 dagen waarop ‘Het Journaal’ van één alleen over corona ging: er werd die dagen geen ander nieuws gerapporteerd. Ook op VTM waren er negen dagen waarop ‘Het Nieuws’ volledig aan corona gewijd was. In totaal ging in deze periode 60 procent van alle zendtijd van de journaals naar nieuws over corona.

‘Dit zijn toch wel straffe resultaten’, aldus Stefaan Walgrave, politicoloog aan de UAntwerpen. ‘Sommige thema’s bestonden in 2020 plots niet meer in het nieuws – migratie bijvoorbeeld – en ook het normale politieke spel tussen regering en oppositie raakte helemaal ontwricht.’

Nieuwsdiversiteit grootste slachtoffer

De onderzoekers zagen ook een duidelijke samenhang tussen het aandeel corona in het nieuws en het effectief aantal besmettingen en ziekenhuisopnames in de samenleving.

‘Toch is dat niet de enige factor die meespeelt, want toen in mei-juni de pandemische situatie verbeterde, ging de coronastorm in de berichtgeving niet liggen’, zegt onderzoekster Ine Kuypers (UAntwerpen). ‘Er was duidelijk nood aan informatie bij het publiek, want een piek in de berichtgeving over corona ging steevast gepaard met een piek in de kijkcijfers.’

Het grootste slachtoffer van de overvloedige coronaberichtgeving was de diversiteit van het nieuws: ‘Het aandeel politiek nieuws halveerde, en ook andere thema’s die vóór 2020 prominent waren, zoals criminaliteit en milieu, betaalden het gelag. Buitenlands nieuws kreeg een kleiner deel van de koek, en ging voor een groot stuk óók over corona.’

‘Leek even op nieuws in Rusland of China’

Ook opvallend: niemand nam tijdens de coronacrisis vaker het woord in de avondjournaals dan viroloog Marc Van Ranst. In totaal sprak hij 26.136 seconden. Ter vergelijking: de meest sprekende politicus, Ben Weyts, kwam 8.644 seconden aan het woord en de meest sprekende niet-medische expert, pedagoog Pedro De Bruyckere, kreeg slechts 499 seconden spreektijd. 

‘De dominante invalshoek van het coronanieuws was medisch, terwijl de pandemie duidelijk ook psychologische, pedagogische of economische aspecten heeft’, merken de UAntwerpen-onderzoekers op. Walgrave verwoordt het zo: ‘Voor even leek het Vlaamse nieuws op dat van Rusland of China. Er was één dominante invalshoek, en de regering domineerde het nieuws als nooit tevoren.’

En inderdaad, de oppositiestem was vorig jaar helemaal zoek. Doorgaans is 10 tot 15 procent van alle politicispreektijd voor de oppositie gereserveerd, maar in 2020 slonk dat tot minder dan 5 procent en voor het coronanieuws zelf was het maar 2 procent. De medische experten waren natuurlijk het meest aan het woord: in ‘Het Journaal’ van 19 uur kwam viroloog Steven Van Gucht het meest aan bod, bij VTM was dat met grote voorsprong Marc Van Ranst.

In een bericht op Twitter biedt Van Ranst weerwoord: ‘Erika, Steven, Pierre, Geert, Maarten, Emmanuel, Marius, Yves en vele anderen. Vanaf het begin kwamen een breed gamma aan experten aan bod’.

‘Komaan, zeg!’

Ook Tim Pauwels, ombudsman van VRT NWS, merkt dat het coronavirus de journaaluitzendingen vorig jaar domineerde. Maar dat de onderzoekers de vergelijking maken met China of Rusland vindt hij een brug te ver. ‘Ik vind dat echt chargeren en geen wetenschappelijke uitspraak. Rusland en China zijn landen waar dissidente journalisten in de gevangenis vliegen. Komaan, zeg!’

‘Je moet de maatregelen mee uitdragen. Dat betekent niet dat er geen kritiek was’, reageert Pauwels, verwijzend naar onder meer kritische reportages over de virologen in het begin van de pandemie of over de mondmaskers.

Meer