‘Reken nooit op de media om te weten waar de wereld echt staat’
OPINIE – Hoe meer aandacht je iets geeft, hoe groter het wordt. Dat is de wet van de aantrekkingskracht: een eenvoudige wet, maar ze geldt even goed als bijvoorbeeld de wet van de zwaartekracht. Die wil dat wie uit een vliegtuig springt op aarde terecht komt en niet op de maan. De wet van de aantrekkingskracht is even goed wet. Ze wil met andere woorden dat wanneer je iets veel aandacht geeft, het onvermijdelijk groter zal worden.
Voorbeelden zijn er genoeg. In 2001 startte George W. Bush de ‘war on terror’. Met het resultaat worden we nu elke dag geconfronteerd: meer terreur. In 1971 startte toenmalig president Nixon zijn ‘war on drugs’. Resultaat: nooit werd meer heroïne en cocaïne verhandeld en geconsumeerd dan vandaag.
Ook de strijd tegen armoede past in die rij. Al decennia lang zetten onze regeringen zich elk jaar in om de armoede te bestrijden. Resultaat: de armoede blijft ook bij ons enkel toenemen.
Een recenter voorbeeld van deze wet is de vernietiging van Syrië. Dagelijks werden we op alle zenders met schrijnende beelden van oorlogsgeweld en lijken in staat van ontbinding geconfronteerd. Tot er in Syrië niets meer te vernietigen viel. Niet dat wij aan de situatie ginds ook maar iets kunnen verhelpen. Maar ons – en onze kinderen – dagelijks de meest verschrikkelijke beelden door de strot te duwen is blijkbaar iets waaraan de media niet kunnen weerstaan. Om ons op onze burgerplicht te wijzen, waarschijnlijk…
Welke impact al dit verschrikkelijke nieuws op onze manier van functioneren heeft leest u hier.
Een reality-tv-ster in het Witte Huis
Tenslotte is er de verkiezing van Donald Trump. Waarschijnlijk de beste illustratie van deze wet in de recente geschiedenis. Hadden de media zijn kandidatuur van bij de aankondiging in mei 2015 afgedaan als een farce en genegeerd, dan zou Trump geen kans hebben gehad.
Maar hoe konden diezelfde media – in het tijdperk van infotainment en de zoektocht naar de ultieme klik – een man negeren die er dag na dag in slaagt de helft van de wereldbevolking op stang te jagen? Trump en de media vormden al snel een verstandshuwelijk, dat zijn kansen de hoogte in katapulteerde en de media waanzinnig veel geld opbracht. ‘Ik lever de content; jullie verdelen ‘m’. Dat zijn content-aanbod vooral uit ‘fake news’ bestond, speelde geen enkele rol. De media persten hem als een citroen uit. (In de zaterdageditie van de kwaliteitskrant De Tijd stond vorige week 141 keer de naam ‘Trump’ vermeld. We hebben het hier over één krant en één dag.)
Het resultaat? Elke dag meer Trump. Vervolgens Trump in het Witte Huis. Nog 1.440 dagen te gaan en als de media Trump een constant podium blijven geven mag je er van uitgaan dat hij ook een tweede ambtstermijn zal winnen. Nog 2.900 dagen te gaan.
De media hebben een onverzadigbare honger naar sensatie en maken van elke mug een olifant. Dat is de natuur van media. De eerder deze week overleden Zweedse wetenschapper Hans Rosling verwoordde het als volgt: ‘Reken nooit op de media om te weten waar de wereld echt staat.’ (Must-see filmpje van 2.16 minuten).
Het voorbije jaar hebt u wellicht vele duizenden artikels gelezen. Kan u er echter één opnoemen dat u geholpen heeft om een betere beslissing te maken in uw leven? Nieuwsconsumptie zou een concurrentieel voordeel opleveren, maar niets is minder waar: hoe minder nieuws men consumeert, hoe minder tijd men verspilt.
We houden van artikels die onze vooroordelen bevestigen met als gevolg dat onze denkfouten zich blijven vermenigvuldigen. Bewijs daarvan is onze Facebook-nieuwsfeed. Anti-Trumpers voeden zich de ganse dag door met anti-Trumpverhalen. Interessanter zou zijn mochten ze eens naar een Trump-stemmer (46,1%van de Amerikaanse kiezers) luisteren en trachten in een open discussie de zaken die ons verbinden te zoeken, eerder dan wat ons scheidt. Doen we dat? Integendeel, de dagelijkse stortvloed aan nieuwsberichten over zaken die we niet kunnen veranderen maakt van ons passieve, fatalistische schapen. Dat de wereld nooit meer kansen bood dan vandaag vinden we blijkbaar geen nieuws.
Thank God for ‘fake news’
Omdat alle goed voortkomt uit wat slecht is, mag de opkomst van het fenomeen ‘fake news’ of ‘nepnieuws’ daarom als een zegen worden beschouwd. Want het verplicht ons na te denken over wat de ‘so-called’ journalisten ons voorschotelen. Is het wel waar wat hier geschreven staat? Wikipedia haalde deze week de Daily Mail uit zijn lijst van betrouwbare bronnen. Dat is de op één na grootste krant van Groot-Brittannië. Het bericht dat ‘een Marokkaan de aanslag op de moskee in Québec had gepleegd’ bleef vorige maand 3 uur lang op Fox News circuleren. Het was een leugen. Fox corrigeerde deze leugen pas nadat de Canadese premier Justin Trudeau tussenkwam. Fox is een van de meest bekeken nieuwszenders van de VS.
We hebben dus een lange weg te gaan. Leo Neels, de directeur van de denktank Itinera, roept in een opiniestuk in Knack journalisten op het over een andere boeg te gooien:
‘Ook in de EU-lidstaten, waar overal populisten klaar staan die zich spiegelen aan Trump’s voorlopig succes, is journalistiek er nog niet klaar voor. De minuten- en paginalange aandacht voor het fenomeen is misleidend en rust op oude journalistieke sjablonen die het niet meer doen. De aandacht moet terug naar de substantie, de analyse, de nuance. Die zijn nu meer dan nodig.’
Inderdaad, ‘Chill out and go back to work,’ zeggen ze hier. Beter is misschien nog het advies van journalist N. Zhiel op Medium:
‘Geef deze narcist zo weinig mogelijk aandacht. Spijtig genoeg kunnen, noch mogen we de president negeren, maar stop met zijn tweets door te sturen of hem uit te lachen – het speelt enkel en alleen in zijn voordeel en je draagt zijn boodschap steeds verder uit. Let op je eigen emoties: vind je zijn clowneske streken grappig? Voelt de woede goed aan? Is dit leuk of ziekelijk tragisch? Dat is de soort energie die we ermee verspreiden. Focus eerder op wat je kan veranderen, waar je ook bent. In afwezigheid van leiderschap, worden we vandaag allemaal verondersteld de leiding te nemen.’
Tot slot nog dit. Ik ken een vrouw die sinds 1987 geen tv-journaal meer heeft gezien. Waarom zou ze? Weinigen gaan gelukkiger door het leven dan zij. ‘Nieuws dat ik echt moet weten komt vanzelf tot bij mij,’ zegt ze. Inderdaad. Toen hier vorige maand een aanslag werd gepleegd in de luchthaven, werd dat op alle radio- en tv-zenders gemeld. Voortdurend. Ook op het sportkanaal dat bij haar de ganse dag aan staat. Het duurde dus niet lang voor ze wist dat ze in de buurt van de luchthaven die dag niets te zoeken had.
U staat dus voor een moeilijke keuze: geïnformeerd zijn of gelukkig zijn. Wat u echt weten moet, zal u weten. En hoe meer aandacht u besteedt aan wat u niet wil, hoe meer u er van zal krijgen.
De auteur Dominique Dewitte is medestichter van Express.live. Hij woont in de Verenigde Staten.