Het zit niet mee voor Vivaldi: net op moment dat de fragiele coalitiegesprekken een nieuwe vertrouwensboost nodig hadden, ontspoort de zaak om medische redenen. Preformateur Egbert Lachaert (Open Vld) test positief op COVID-19, en zo moeten de hele groep voorzitters en hun trouwe medewerkers tot negen dagen in quarantaine. Geen fysieke vergaderingen meer, wat de deadline van 17 september om een nieuwe regering te hebben meteen onhaalbaar maakt. Maar op een doorstart moeten premier Sophie Wilmès (MR) en co echt niet rekenen: er is geen steun.

In het nieuws: De focus komt plots weer op de huidige regering.

De details: Het blijspel dat al zes maanden bezig is, krijgt eindelijk de slotakte.

• ‘En op het eind wint de MR.’ Zo vat een betrokkene de onderhandelingen samen, die zich de afgelopen maanden in de Wetstraat afspeelden. Want met de installatie van de regering Wilmès II in maart had één partij de slag van hun leven geslagen: de Franstalige liberalen.
• Midden in de uitbraak van de pandemie had de regering in lopende zaken Wilmès I, op zich al een restregering met minderheid in de Kamer die overbleef als restant van Michel I, zich tot grote vreugde van Georges-Louis Bouchez (MR) verveld tot een heuse regering, met steun in de Kamer, maar vooral met een overdaad aan liberale mandaten.
• Met zeven ministerposten, inclusief het premierschap én ook nog de post van Europees Commissaris, was dus één op twee Kamerleden van de MR (die veertien zitjes telt in de Kamer) verheven tot een statuspositie, inclusief wagen met chauffeur, en kok op het kabinet.
• Het spelletje dat zich in de maanden nadien afspeelde, kan voor de Franstalige liberalen dan ook simpel samengevat worden: er alles aan doen opdat die luxesituatie zo lang mogelijk kan en mag blijven duren. Dat ondertussen premier Wilmès omhoogschoot in de opiniepeilingen, door haar rol als formele leider in de COVID-crisis, bracht nog een extra euforie: sinds mensenheugenis waren in Franstalig België de Franstalige socialisten diegenen die ferm de nummer 1-plek van populairste politicus vasthielden. Tot Wilmès dus over Paul Magnette (PS) sprong.
• Het feit dat Bouchez er vorige vrijdag alles aan deed, in het Vivaldi-overleg, om toch maar Magnette af te blokken als formateur en mogelijke premier, in laatste rechte lijn voor Vivaldi, en zo alweer heel de zaak vertraagde, leverde wat irritatie op bij de toekomstige coalitiepartners: het eeuwige zelfde spelletje werd alweer gespeeld.
• Dat de MR-voorzitter zondag dan naar de tv-studio’s trok, om daar te gaan verklaren dat er ’70 procent kans was dat Wilmès premier blijft’, pookte de zaak verder op. ‘Wil die nu echt de sfeer verder laten verzieken, tot hij gewoon een verlenging krijgt?’, zo vroeg een onderhandelaar zich af.
• Gisteren kwam er alweer een onwaarschijnlijke plotwending bij: preformateur Egbert Lachaert (Open Vld) testte positief voor COVID-19. Dat Lachaert al dagen wat ziekjes rondliep, en hoewel hij zich ’s ochtends had laten testen, toch verder bleef werken en de partijvoorzitters opnieuw bij zich riep, doet toch de wenkbrauwen fronsen bij sommige tafelgenoten: de liberale voorzitter had duidelijk niet de regels rond COVID gerespecteerd.
• Hoe dan ook: het nieuws van een ‘positieve test’ hakte er wel in. Meteen moesten alle voorzitters ook getest worden, door een dokter in de Kamer, waar de leiders van Vivaldi hun nieuwe ‘geheime’ onderhandelingsplek hadden geïnstalleerd. Volgens meerdere betrokkenen weigerde één voorzitter absoluut om de test daar ter plaatste te laten doen. Bouchez stond erop, als enige, om het bij z’n eigen huisarts te laten uitvoeren.
• In het hartje van de Wetstraat had dergelijke besmetting meteen verstrekkende gevolgen: achter de voorzitters staat telkens een heel apparaat aan medewerkers en andere toppers in de partij. Die moesten zich plots allemaal zorgen gaan maken, testen ondergaan, en nu de regels over quarantaine volgen.
• En tot en met het Paleis moest wel reageren. Immers: vrijdag nog was Lachaert daar geweest, ‘met respect voor alle veiligheidsregels’, zo liet men aan de overkant van het Warandepark fijntjes weten in een persmededeling. Meteen werd door de entourage van koning Filip ook het opperhoofd der virologen ingeschakeld: Marc Van Ranst werd door het Paleis gecontacteerd, die vervolgens een aantal toppolitici opbelde om het hoe en wat na te gaan van de contacten de afgelopen dagen.
• Maar dat was niet het enige wat tot spanningen leidde gisteren binnen Vivaldi. Want een draaiboek voor dergelijke situaties is er duidelijk niet. Copreformateur Conner Rousseau, die maandagavond nog getest was en negatief bleek, tweette een beetje te snel ‘dat de onderhandelingen zouden verder gaan met diegenen die negatief getest hadden’.
• Daarop reageerde Bouchez publiekelijk, met een felle tweet richting Rousseau: ‘De afwezigheid van Egbert Lachaert is een groot probleem. We vervangen niet zomaar een preformateur. Hij is geen voetbalspeler, hé …‘. Dat dergelijke discussie zo openlijk werd aangesneden, via Twitter, was niet bepaald bevorderlijk voor de al broze sfeer.
• Bovendien ontstond quasi meteen een stevige druk: ook politici moeten zich aan de coronaregels houden. Vanmorgen op RTL werd bijvoorbeeld Jean-Marc Nollet (Ecolo) bijna aan een kruisverhoor onderworpen, of de ‘voorzitters zich de afgelopen dagen wel aan de regels hebben gehouden?’ Nollet legde omstandig uit dat iedereen altijd een masker droeg bij aankomst en vertrek en dat meetings verliepen met meer dan 1,5 meter afstand tussen elkaar.
• Maar ondertussen zit er niets anders op voor het kransje voorzitters en hun entourage om zichzelf twee keer te laten testen, en in die tussenperiode van ongeveer negen dagen in quarantaine te gaan.
• Meteen wordt echt vergaderen dus niet meer mogelijk, enkel overleg via videoconferentie. ‘We hebben dat ook een tijd gedaan toen de superkern samenkwam’, zo stelde Nollet sussend vanmorgen op RTL. Het is maar de vraag of vele Vivaldisten willen herinnerd worden aan die vergadering: die verliepen via teleconferentie en waren zo ongeveer de exponent van inefficiëntie, en onderlinge irritatie.
• Eén ding staat ondertussen wel vast: de hele COVID-besmetting gaat de onderhandelingen onherroepelijk fors vertragen. Daarmee vervalt meteen ook de spanning rond de deadline van 17 september: die halen is nu onmogelijk geworden. Er zal dus toch nog iets moeten gebeuren met de regering Wilmès II.

Belangrijk om te weten: Op de achtergrond borrelt een heftige discussie over het Europees Commissariaat.

• Terwijl de liberalen dus nog steeds hoog en droog in die huidige regering zitten, en ondertussen Magnette koste wat kost uit de Zestien willen houden, wordt een andere discussie binnen Vivaldi uitgevochten op het scherp van de snee: de prijs van de post van Europees Commissaris.
• Pro memorie: in september 2019 moest België een naam doorgeven aan Ursula von der Leyen, om een plek in te nemen in dat machtige Europese orgaan. De toenmalige regering besliste, in overleg ook met de socialistische oppositie, om dan toch maar Didier Reynders (MR) z’n fin de carrière te geven, waar die van droomde. Reynders werd Europees Commissaris van Justitie.
• Ongebruikelijk is het niet dat een Commissaris wordt gestuurd, nog voor er een regering is: in 2014 deed men hetzelfde met Marianne Thyssen (CD&V). Daarvoor betaalde CD&V achteraf netjes de rekening: bij de verdeling van de ministerposten kregen zij een portefeuille minder. Immers: die post van Commissaris komt altijd uit de meerderheid, uit regeringskringen dus, en wordt ‘cash’ betaald. De prijs, in onderhandelingen, is zelfs even hoog als het premierschap zelf: 1,5 punten.
• Maar kijk: de MR weigert nu al dagen die logica te aanvaarden. ‘Dat dateert van voor mijn periode als voorzitter’, zo zou Bouchez laconiek gesteld hebben aan de onderhandelingstafel, zo bevestigen meerdere bronnen. Men wil dus niet dat Didier Reynders nog meetelt in de verdeling, en weigert die oude rekening te vereffenen.
• Het spel rond Wilmès is daardoor nogal doorzichtig: veel heisa maken over een post die überhaupt te hoog gegrepen is, in de hoop dan de rekening rond Reynders niet te moeten te betalen. ‘Het is vermoeiend’, zo vat een betrokkene samen.

En nu? Wat betekent dit voor de huidige regering?

• De onvermijdelijke vraag doemt nu op: wat gebeurt er dan op 17 september met Wilmès II? Zelf heeft de premier zwart-op-wit beloofd in haar regeerverklaring van 17 maart dat ze ‘binnen de zes maanden’ het vertrouwen zou vragen in het Parlement. Die belofte herhaalde ze recent nog, om eraan toe te voegen, dat als ze geen vertrouwen kan halen in de Kamer, ze hoe dan ook het ontslag aanbiedt aan de koning.
• Dat betekent, uiteraard, dan nog niet het einde van Wilmès II. Die regering gaat dan gewoon in lopende zaken, net als Wilmès I dat dus al maanden was. Maar alle ministers blijven dan op post, alles loopt door, niemand verliest zijn of haar baantje.
• Het alternatief, dat in blauwe kringen wordt geopperd, is dan toch maar, met de huidige Vivaldi-partijen, voor heel korte tijd een verlenging aan Wilmès II geven.
• ‘Het is nog niet besproken onder de voorzitters, wat er nu moet gebeuren’, zo bleef Ecolo-voorzitter Nollet bijzonder voorzichtig op RTL. Dat die, na alweer een oproep van de preformateurs om het discreet te houden, toch weer naar de radiostudio trok, mag overigens weer verbazen: het houdt maar niet op met communicerende Vivaldi-voorzitters. Maar Nollet bleef wel op de vlakte: hij lag zoals gezegd vooral onder vuur over het naleven van COVID-maatregelen.
• Maar waar Ecolo on the record dus voorzichtig blijft, is in het socialistische kamp een heel ander geluid te horen: daar wil men echt niet weten van een verlenging van de regering Wilmès II. De kans dat de 19 stemmen van de PS en de 9 van de sp.a gaan geleverd worden om alsnog de huidige premier het vertrouwen te geven op 17 september, is nihil.

The big picture: De timing van de interne COVID-uitbraak kon niet slechter komen voor Vivaldi.

• De bovenstaande discussie over de huidige regering, die er onvermijdelijk zit aan te komen, kondigt zich dus niet bepaald aan als intern vruchtbaar. De sfeer tussen PS en MR blijft zo tegen het vriespunt zitten, wat de hele Vivaldi-constructie kwetsbaar maakt.
• Dat huis stond al wat wankel, omdat CD&V in een aartsmoeilijke positie blijft verkeren. Vanmorgen was er een overdaad aan Vlaamse christendemocraten op Radio 1, met zowel Hilde Crevits (CD&V) als Yves Leterme (CD&V) als gasten, wat meteen toch duidt op enige zenuwachtigheid.
• De interne spanning en twijfel rond het hele federale regeringsproject, dat voor christendemocraten toch fel naar paars en groen blijft ruiken, moet duidelijk weggemasseerd.
  • ‘Ik heb een absoluut vertrouwen in Joachim Coens om nu op gezond-kritische wijze gesprekken te doen’, zo moest worden onderstreept door Crevits.
  • ‘Ik geloof ook in gezonde samenwerking tussen regeringen, ook als ze niet symmetrisch zijn samengesteld’, probeerde ze de moeilijke situatie voor de Vlaamse regering te schetsen.
  • ‘Ik blijf focussen op mijn rol in de Vlaamse regering‘, zo nam ze toch wat mist weg over de casting bij CD&V: de afgelopen dagen dook haar naam af en toe op om mogelijk de overstap naar het federale te maken.
• Maar de weifelende houding van CD&V begint ondertussen wel irritatie te wekken bij de anderen aan tafel. Het eisenpakket van Coens ligt hoog, en vreet in op het anders toch zuiverdere paars-groene project. Pus, de emotionele reactie van maandag maakt de zaak voor elk van de andere partijvoorzitters niet makkelijker: zo lijkt het alsof CD&V een ‘speciale rol’ heeft, en meer gedaan krijgt. ‘Het is genoeg geweest, voor iedereen’, zo is elders aan tafel te horen.
• Komt daarbij dat het premierschap, dat nog altijd niet getrancheerd is, tot spanning blijft leiden. Vanuit liberale hoek is daar ondertussen toch ferme taal over te horen, dat ‘Koen Geens (CD&V) echt niet de juiste man is om dit project te gaan leiden‘. ‘Die heeft echt niet het profiel om deze coalitie vorm te geven. Dat was misschien het geval met paars-geel, maar niet hier.’
• Daarbij is men tegelijk toch behoorlijk ferm, over heel de discussie rond het leiderschap: ‘Als CD&V daar echt aan vasthoudt, wel dan gaan we maar naar verkiezingen‘.
• Dat kan als boodschap tellen. Te meer omdat het voor CD&V de perfecte balsem zou kunnen zijn, om deze intern moeilijke stap te nemen voor de hele, brede partij: op een kolkend partijcongres de nieuwe eerste minister naar voren loodsen, om een donderende speech te geven, het zou niet de eerste keer zijn dat dat de Vlaamse christendemocraten collectief over de streep trekt.
• Maar de uitbraak van COVID aan de top, en het noodgedwongen terugschroeven van de werkzaamheden, dreigt zo het momentum rond die coalitie nu plots op korte tijd fors te doen verdampen: zonder fysieke samenkomsten dreigen de onderliggende kwesties, die onopgelost blijven, zoals het leiderschap van de zaak, verder te gaan gisten.
• Ondertussen gaf preformateur Lachaert via Twitter wel een update van z’n toestand. En die is er niet naar om al meteen videovergaderingen te gaan leiden: ‘De vermoeidheid na intense dagen leek normaal. De koortsige futloosheid van vandaag is nog een paar andere mouwen. Ik wens het alvast niemand toe. Bedankt voor de vele beterschapsberichten. Hopelijk kunnen we op afzienbare tijd verder met het normale leven.’ Bij de andere partijvoorzitters is er voorlopig geen sprake van besmettingen.

Om te noteren: Een nieuwe peiling zet Vlaams Belang op winst. PVDA bestaat plots niet meer.

• Voor wat het waard is: LeSoirMag liet een online peiling uitbrengen, die het magazine vandaag publiceert. De peiling liep van 28 augustus tot 1 september, dus in volle Vivaldi-periode. Ze gebeurde door Dedicated, een kleiner bureau, en puur online, bij 1.303 Belgen, over Vlaanderen, Brussel en Wallonië, wat vermoedelijk dus samples van twee maal 500 en één keer 300 respondenten oplevert. Onnodig te zeggen dat de foutenmarge zo bijzonder hoog ligt, op 2,8 procent volgens het blad, maar eerder per kieskring dus richting de 5 procent.
• In Vlaanderen zijn de trends wel duidelijk: Vlaams Belang haalt hier 27 procent, dus alweer een enorme vooruitgang. N-VA stagneert, maar blijft wel op 23,3 procent hangen. Opvallend is verdere winst voor sp.a, van 3 procent, waardoor de partij naar 13,1 procent klimt. Ook Open Vld klimt wat, tot 14,4 procent. Groen schuift verrassend genoeg weg, naar 7,2 procent, en ook CD&V zakt verder, naar 13 procent. Dat PVDA in deze peiling niet voorkomt, duidt op een manifeste onjuistheid in de cijfers, of bevraging: die partij zou dan gezakt zijn naar 2 procent en bij de categorie ‘andere’ zitten. Prullenmandwerk dus.
• In Wallonië wint dan weer iedereen, behalve het cdH dat in één klap naar nog 6,1 procent zou zakken. Verder zit Ecolo op 15,2 procent, PTB op 15,3 procent, de MR op zelfs 24 procent, en de PS op 26,2 procent.
• In Brussel noteert de peiling een plotse winst van N-VA naar liefst 7,1 procent én Vlaams Belang die op 5,1 procent komen, voor heel Brussel. Dat zouden erg verrassende resultaten zijn, net als de andere cijfers: Ecolo/Groen haalt er 21,2 procent, de PS nog 15,9 procent, MR zit op 15,8 procent en de PTB haalt in Brussel dan 15,8 procent. Hier behoeft geen korrel, maar een zak zout.
• Overigens heeft diezelfde peiling ook gevraagd naar wie in Vlaanderen België wil splitsen en dat zou 28 procent zijn. Met alle bovenstaande conclusies uit de peiling in het achterhoofd, valt daar weinig waarde aan te hechten.