Hij tikt dit jaar de zestig aan, maar Tom Cruise rent en vliegt onverminderd door. In actiefilm Top Gun: Maverick, het vervolg op de klassieker uit 1986, speelt de acteur opnieuw de hoofdrol en de recensies zijn lovend. Hoe kan het dat sommige acteurs ‘hot’ blijven en anderen – vooral de vrouwen – na een bepaalde leeftijd van het scherm verdwijnen?

Al ruim vijfendertig jaar zorgt Tom Cruise voor rinkelende kassa’s. Zijn rol van de jonge en rebelse straaljagerpiloot Pete Mitchell in Top Gun (1986) maakte hem tot een idool. Menig tienerkamer werd behangen met zijn posters. De fans van toen hebben inmiddels zelf tieners, maar Cruise is onverminderd populair.

Hoge verwachtingen voor Cruise

Misschien niet meer zozeer als sekssymbool, maar wel als actieheld. Cruise wist de afgelopen jaren nog altijd veel publiek naar de bioscoop te trekken met zijn vertolking van Jack Reacher en de succesvolle Mission Impossible-reeks. En nu is daar Top Gun: Maverick, waarin zijn personage Pete nog steeds in straaljagers vliegt en een nieuwe lichting piloten begeleidt op een zware missie.

Rink Klaassen, programmeur bij bioscoopketen Kinepolis, denkt dat Cruise ook dit keer goed gaat scoren. “Ik verwacht dat Top Gun: Maverick in de top vijf van 2022 terecht gaat komen qua bezoekersaantallen.” De voorverkoop is al gestart en daaruit blijkt dat mensen zin hebben in de film. “Het loopt goed”, vertelt Klaassen.

Cruise krijgt een vast salaris van 13 miljoen dollar voor de film, maar ook een deel van de opbrengst, waardoor dat bedrag nog flink kan oplopen. Leeftijd speelt geen rol voor zijn salaris. Bij vrouwen is dat wel degelijk het geval, blijkt uit een onderzoek naar de salarissen van Hollywoodsterren.

Salaris actrices daalt na hun 34ste

Actrices zien hun salaris stijgen tot ze 34 jaar oud zijn. Daarna gaat het in rap tempo weer naar beneden. Terwijl het salaris van hun mannelijke collega’s pas piekt op het moment dat ze 51 jaar oud zijn en daarna stabiel blijft. Zoals bij Tom Cruise dus.

Cruise, die nog altijd graag zijn eigen stunts uitvoert, staat volgens Klaassen op ‘eenzame hoogte’ als het gaat om acteurs boven de vijftig die een film dragen én daarmee een groot publiek de bioscoop in krijgen. “Het is altijd een combinatie van factoren die bepaalt of een film veel bezoekers trekt. Er zijn zeker meer oudere acteurs die goed scoren, maar die maken vaak deel uit van een grotere cast,” legt hij uit.

Vijftigplussers in succesvolle filmreeksen

Zoals de 54-jarige Vin Diesel in de Fast & Furious-reeks.  “Zijn medespelers en de achtervolgingen in snelle auto’s zijn minstens zo belangrijk als hij,” vertelt Klaassen.

Hetzelfde geldt voor de 73-jarige Samuel L. Jackson en 57-jarige Robert Downey Jr. die vanwege hun rollen in de Marvel-films hoog in het lijstje van acteurs die het meeste geld opbrengen. Die superheldenfilms hebben inderdaad veel records gebroken – Avengers: Endgame bracht 2,8 miljard dollar op. Maar het publiek kwam voor het geheel, niet speciaal voor hen.

Andere ‘oude’ acteurs scoren wel weer op eigen kracht, maar het zijn vrijwel altijd mannen. Zo is vijftiger Dwayne Johnson een van de best betaalde acteurs van het moment. Volgens Forbes kan de spierbundel per film 20 miljoen dollar vragen. 

Dan heb je bijvoorbeeld ook nog Brad Pitt, Mark Wahlberg, George Clooney, Tom Hanks, Matt Damon, Will Smith en Keanu Reeves. Maar als het op actrices aankomt is de lijst minder lang. “De dames komen er veel minder goed vanaf, gemeten naar bezoekersaantallen voor een dragende rol,” zegt Klaassen.

Vrouwen moeten mooi zijn

Meryl Streep, Sandra Bullock, Jennifer Aniston en Nicole Kidman zijn enkele voorbeelden van succesvolle vijftigplussers, maar de films waarin zij spelen zijn niet de actievehikels waarmee het grote geld wordt binnen geharkt.

“Mannen worden vaak gecast voor stoere dingen als vechten, schieten en racen, en dat soort actie heeft een bepaalde aantrekkingskracht”, zegt Klaassen. Er doen her en der wel wat vrouwen mee aan de actie, maar ze zijn over het algemeen stukken jonger en worden vooral ingezet om mooi te zijn. De Bondgirls in de 007-films zijn daar het ultieme voorbeeld van.

Zodra de eerste rimpels komen, worden de meeste actrices afgeschreven. “Het maakt deel uit van een groter probleem”, zegt Sander Heithuis, redacteur beeldvorming bij WOMEN Inc. “Vrouwen zijn minder zichtbaar in de media. In films en series, maar ook aan tafel bij talkshows. Slechts een kwart van de deskundigen die daar aan het woord komt is vrouw.”

Die ondervertegenwoordiging is niet het enige probleem. Vrouwen worden daarnaast ook anders in beeld gebracht dan mannen. “Het gaat veel meer om hun uiterlijk dan dat bij mannen een factor is. Niet alleen in de filmwereld, maar ook in de politiek en op straat. Het speelt overal,” vertelt Heithuis.

Seksistisch schoonheidsideaal

Dus als de eerste rimpels en de zwaartekracht zijn tol beginnen te eisen, is dat voor actrices iets waar ze direct op worden afgerekend. “Dan voldoen vrouwen niet meer aan het seksistische schoonheidsideaal en komt hun houdbaarheidsdatum in zicht.”

Dat komt volgens Heithuis omdat de meeste films en series nog altijd worden gemaakt vanuit de heteroseksuele, mannelijke blik. “Vanuit die blik wordt van vrouwen verwacht dat ze jong en sexy zijn. Zodra ze niet meer aan die norm kunnen voldoen, verdwijnen ze uit beeld.”

Dat wil niet zeggen dat er geen leeftijdsdiscriminatie voor mannen is. Ook iemand als Tom Cruise moet zijn stinkende best doen om er fit uit te blijven zien, maar het speelt een minder grote rol dan bij zijn vrouwelijke collega’s.

Borsten en billen in strakke kleding

“Dat komt omdat bij vrouwen veel vaker hun uiterlijk een functie is in de film. Anders dan bij mannen”, legt Heithuis uit. Oftewel, vrouwen zijn de sexy snoepjes, in strakke kleding die hun borsten en billen benadrukt. Maar de echte actie wordt uitgevoerd door mannen.

Toch is er vooruitgang zichtbaar, zegt Heithuis. “Als je kijkt naar wat on-demand diensten als Netflix aanbieden zie ik dat er steeds meer aandacht is voor diversiteit en dat stereotypes worden tegengegaan.”

Nieuwe generatie wil geen stereotypes

Dat heeft effect op de nieuwe generatie kijkers. “Die zullen gaan afhaken als filmmakers hun personages heel stereotype in beeld brengen, dus de grote filmstudio’s moeten veranderen en dat gebeurt ook langzaam.”

Ondertussen stapt Tom Cruise nog altijd breed lachend in zijn straaljager. Top Gun: Maverick zal hem vele miljoenen opleveren. Klaassen gaat de film met zijn tienerzoons kijken. “Zij hebben geen idee wie Tom Cruise is en dat kan ze ook niet zo veel schelen. Ze willen wel heel graag straaljagers zien vliegen.”

Zouden de jongens dit soort actiefilms ook willen zien met meer vrouwen in de hoofdrol? “Ja, dat denk ik zeker. Als de actie maar ‘vet’ is en het verhaal niet te voorspelbaar.”